توجه و دقت نظر مقام معظم رهبری به مقوله‌های مهمی چون اسلامی سازی علوم انسانی، استقلال حوزه، رابطه حوزه و نظام و ... 

وجه و دقت نظر مقام معظم رهبری به مقوله‌های مهمی چون اسلامی سازی علوم انسانی، استقلال حوزه، رابطه حوزه و نظام و ...،‌همچنین رهنمودهای گوهربار ایشان در جمع طلاب و روحانیون سبب شد تا در راستای تبیین بیانات معظم له و بررسی راهبردهای اجرایی نمودن این منویات، به سراغ برخی از صاحب‌نظران حوزوی رفته و به واکاوی و تحلیل چرایی طرح این مباحث بپردازیم.

آنچه پیش رو دارید، حاصل گفت وگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمد غروی، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه و از اساتید و صاحب‌نظران با سابقه حوزه و دانشگاه است که در آن تأثیرگذاری علوم انسانی، چگونگی اسلامی سازی این علوم،‌ استقلال حوزه و ... مورد کندوکاو قرار گرفته است.

* افراط و تفریط در تحلیل علوم انسانی

در زمینه علوم انسانی دیدگاه های افراط و تفریط وجود دارد.نگاه افراطی این است که همه علوم انسانی در تمامی رشته ها و سرفصل ها مسموم و مضر است و ستیز واقعی با مبانی اسلامی دارد  اساساً ضد دین است، هرگز نباید از علوم انسانی بهره برد و همه آنها باید بر چیده شود؛ دیدگاه دیگر این است که تاکید دارند، علم و دین هر یک راه خودشان را برود، علم نباید تحت تاثیر دین قرار گیرد و ماهیت علم با اسلامی بودن و یا هر ایدئولوژی دیگری در تضاد و تزاحم است، این هم درست نیست و نگاهی تفریطی است، هردوی این دیدگاه‌ها غلط است.

*دیدگاه‌های انحرافی پیرامون علوم انسانی

امروز نظرات خوبی در زمینه علوم انسانی در کشور بوجود آمده و حتی در برخی موسسات و مراکز دینی و اسلامی، بومی سازی این علوم شروع شده که باید تقویت شوند، پس این که بگوییم همه این علوم را باید دور بریزیم، با این که بگوییم همه این علوم بدون هیچ چون و چرایی درست می باشد و وحی منزل است، صحیح نیست و دیدگاهی انحرافی است.

اساساً جنگ و ستیز با علوم انسانی خیلی به نفع کشور نیست و در آینده نزدیک جریانات افراطی و انحرافی خطرناکی بوجود می آورد.

*بازنگری علوم انسانی

علوم انسانی بر اساس مبانی و جهان بینی خاص غربی رقم خورده و حتماً نیاز به بازنگری دارد؛ البته فعالیت ها و اقدامات بسیار مهمی در عرصه علوم انسانی رخ داده و کارهای خوبی در دنیا در این زمینه انجام گرفته و بسیاری از این تجارب و اندیشه ها قابل استفاده است، ولی در مجموع خلا های فراوانی در رشته های مختلف علوم انسانی وجود دارد و دقت های زیادی می طلبد.

باید توجه داشت، درصد متنابهی از علوم انسانی، قابل دفاع است، هرچند کمبودها و نواقصی وجود دارد و امروز هرچه نظریات و ایده های جدیدتری ارائه می گردد، شاهد تعادل و میانه روی بیشتری در آنها هستیم و کمتر از آن افراط و تفریط های گذشته دیده می شود.

*راهبرد بومی سازی علوم انسانی

باید با دیدگاه فلسفی، جهان بینی و گزاره های اسلامی علوم انسانی را بومی و تقویت نمود، در این راستا نیازمند عزم و جزم جدی اندیشمندان اسلامی هستیم، البته این نقد همواره به مسئولین مربوطه وجود داشته که چرا معمولاً دولت ها به مسئله بومی سازی علوم انسانی توجه چندانی نداشته و برخوردهای افراطی و تفریطی در این عرصه داشتند.

متاسفانه اقدامات عاجل و بی تاملی در این زمینه صورت گرفته و برخی تصور کردند با تغییر سرفصل ها و دوره ها همه مشکلات علوم انسانی حل می شود و توانسته اند این علوم را اسلامی کنند.

*نیازمند عقبه فکری و اجتهادی قوی هستیم

 برای تدوین علوم انسانی مبتنی بر جهان بینی اسلامی باید عقبه فکری و اجتهادی قوی داشت، می بایست بر روی منابع کار و تامل جدی صورت گیرد.

برخی افراد سعی دارند در علوم انسانی که امروز در دانشگاه ها تدریس می شود، درس هایی را جایگزین برخی دیگر کنند تا تاثیرگذار باشد؛ در حالی که در این عرصه حتماً می بایست کسانی وارد عمل شوند که لا اقل در علوم انسانی چند صباحی کار کرده باشند و از تجربه لازم برخوردار باشند؛ چون در غیر این صورت نتیجه خوبی ندارد و حتی ممکن است اثرات مخربی داشته باشد.

*بهره‌گیری از شیوه‌های اجتهادی در اسلامی سازی علوم انسانی

رهنمودهای مقام معظم رهبری درباره تحول، این مسئله را به خوبی روشن کرد، تحول این است که پایه های عمیق و ریشه دار حوزه تقویت شود، باید مسائلی که امروز مورد نیاز است تا مسائل و مشکلات اجتماعی را حل کند دنبال شود،اصل مسئله این است که باید در زمینه علوم انسانی اسلامی فعال تر برخورد نمود و به موضوعات جدید بر اساس همان شیوه اجتهادی در فقه و اصول، فلسفه و منطق پرداخت. سعی کنیم حرف های نو، راه های تازه ایجاد کنیم تا زمینه‌ای باشد برای این که علوم انسانی شکوفا تر و تحرک بیشتری داشته باشد.

*استقلال حوزه، افتخار روحانیت شیعه

استقلال حوزه ها یک مسئله ضروری است، البته به این معنا نیست که رابطه نظام با حوزه قطع شود، ولی باید حوزه مستقل باشد و وابستگی به دولت نداشته باشد واین منافاتی ندارد که نظام حمایت های لازم را از حوزه دریغ نکند.

باید استقلال تاریخی حوزه حفظ شود همچنان که در گذشته در دوران حکومت های معارض یا شیعی این امر وجود داشته است در زمان ما نیز باید همین گونه بماند و در قبضه دولت ها قرار نگیرد و اساساً این افتخار حوزه های علمیه و روحانیت شیعه بوده و هست.

*حوزه‌ها منفعل نباشند

حوزه ها باید در مسائل سیاسی ورود پیدا کنند و منفعل نباشند، چه بسا کسانی تصور کنند که اگر حوزه بخواهد در این مسائل چالشی وارد شود، دشمنی ها نسبت به حوزه بیشتر می شود و احترام، موقعیت و قداست حوزه مورد صدمه قرار گیرد، این مطلب صحیح نیست. انزوا، گوشه گیری و انفعال چیزی نیست که احترام حقیقی داشته باشد.

*انفعال با فلسفه وجودی روحانیت در تضاد است

روحانیت شیعه همواره در متن حوادث اجتماعی و سیاسی بوده و به همین جهت دارای عمق و نفوذی است که هیچ مجموعه روحانی و غیر روحانی در جهان از آن برخوردار نیست؛ زیرا روحانیت سرباز و خادم اسلام است و انفعال باعث ضربه زدن به دین می شود که با فلسفه وجود روحانیت در تضاد است.

تقسیم روحانیت به حکومتی و غیر حکومتی هر دو نادرست است و آن را دیگران ساخته اند تا عملاً روحانیت را منزوی کنند و سبب عدم ورود آنها به مسائل سیاسی کشور شوند، حکومت آخوندی یک تهمت است، هرگز حکومت ما صنفی نبوده و صرف آخوند بودن ملاک نیست و لیاقت ها و ظرفیت هایی که دارند بر آن اساس مسئولیتی به آنها داده شده است، اینها برچسب می زنند تا روحانیت را از صحنه خارج کنند.

*حوزه و روحانیت، حامیان نظام اسلامی

حوزه و روحانیت باید از طرفی حامی اصل نظام باشند و نسبت به مسائل نظام ناصح باشند، ناصح بودن یعنی بر مسائل مختلف نظام دقت کنند و اگر انحراف و اشتباهی هست، تذکر دهند.

جایی که نظام در حال آسیب است از آن دفاع و حمایت کنند. دلسوز و ناصح نسبت به نظام باشند و در مقام اصلاح نظام بر آیند و خطاها را در جای خودش بازگو کنند و برای رفع آن بکوشند.