نذر عمل خدا پسندانه ای است که مورد تاکید متون دینی است و سیره اولیاء الهی نیز گواه بر آن می باشد. 

حضرت آیت الله سبحانی در پاسخ سئوالی پیرامون نحوه اجرای صیغه نذر، ادله و احکام مربوط به آن را تبیین کردند، با عنایت به لزوم آگاهی مردم از مسائل مربوط به نذر در ذیل این پاسخ، نظرات چند تن دیگر از مراجع عظام تقلید تقدیم می‌گردد.

نذر براي غير خدا دو صورت دارد:

1. نذر كردن براي بندگان خدا به نيّت تقرّب و جلب رضايت آنان (بدون توجه به خشنودي و يا خرسندي خدا).

روشن است چنين رفتاري، نوعي شرك و به منزله بت پرستي است.

2. نذر، عملي خداپسندانه به خاطر تقرب به خدا و جلب رضايت او و هديه ثواب آن به يكي از اوليای الهي تا از اين رهگذر خشنودي خدا به دست آيد.

بي‌شك، نذر كردن با چنين قصد و نيت پاك ، كاري پسنديده و درخور ستايش است.

*صیغه نذر

آنچه موجب سؤال مي‌شود، و احياناً افراد را به اشتباه می‌اندازد، تشابه و يكسان بودن دو تعبير در مقام نذر است.

به حكم اين كه «نذر» يك امر عبادي است، بايد براي تقرب به خدا صورت پذيرد و «ناذر» بگويد: «لِله علیّ ان قُضیت حاجتی ان اذبح هذه الشاة النبی‌(ص)».

یعنی: «براي كسب رضا و تقرب به خدا تعهد مي‌كنم: اگر حاجت من برآورده شد، اين گوسفند را براي پيامبر (ص) ذبح كنم».

صيغة صحيح نذر اين است كه گفته شد، ولي غالباً مردم به خاطر ناآگاهي، يا خلاصه گويي مي‌گويند: هذا للنبيّ، يا نذرتُ هذا للنبيّ؟

در هر حال مورد سؤال اين است كه چگونه براي پيامبر (ص) نذر مي‌كنند و مي‌گويند: «للنبي»، در حالي كه نذر بايد براي خدا باشد.

پاسخ سؤال اين است كه «لام» در جمله «للّه عليّ» براي تقرب است چنان كه قرآن مي‌فرمايد:

«أَنْ تَقُومُوا للّه مَثْنى وَفُرادى».[1]

« دو نفر دو نفر يا به تنهايي براي خدا قيام كنيد».

در حالي كه «لام» در « للنبي» لام «انتفاع» است چنان كه در برخي آيات مي‌خوانيم:

«إِنّما الصَدقات لِلْفُقراء والمَساكين».[2]

«زكات براي تهي‌دستان و مستمندان است».

از اينجا روشن مي‌شود عمل موحدان با عمل مشركان ، تفاوت جوهري دارد; آنان قرباني‌هاي خود را به نام بت‌ها و براي تقرب به آنان ذبح مي‌كردند و قرآن در اين مورد مي‌فرمايد:

«وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ ذلِكَ فِسْقٌ».[3]

«و آنچه براي بت‌ها ذبح مي‌شود...اين كار خروج از دين است».

در حالي كه موحدان براي خدا نذر مي‌كنند و نام او را به زبان مي‌آورند، اما ثواب كار نيك خود را به اوليا هديه مي‌كنند و از اين طريق به درگاه الهي تقرب مي‌جويند.

مردي به حضور پيامبر(ص) رسيد و عرض كرد: اي پيامبر خدا، مادرم از دنيا رفته است و مي‌دانم اگر او زنده بود، صدقه مي‌داد، اگر از طرف او صدقه بدهم او سودي مي‌برد؟

رسول گرامي (ص) فرمود: آري.

آنگاه گفت: كدام يك از صدقه‌ها سود بيشتري دارد؟

فرمود: آب.

در اين هنگام، سؤال كننده چاهي كند و پس از آماده شدن گفت: «هذه لأُمّ سعد»، «ثواب كندن اين چاه براي مادر سعد باشد».

لام در «لأُمّ سعد» همان لام « للنبي(ص)» است.[4] كه به اصطلاح «لام» انتفاع است نه لام تقرّب . ولي روح نذر اين است كه براي تقرّب به درگاه الهي متعهد شدم حيواني را ذبح كنم و ثواب آن را به پيامبر (ص) اهدا كنم تا از اين طريق، به درگاه خداوندي تقرب بجويم شايد خدا بيمارم را شفا دهد.

*نظرات دیگر مراجع عظام تقلید

آیت‌الله‌العظمی سیستانی

مسأله 2605 ـ نذر آن است كه انسان براى خدا بر خود واجب كند كه كار خيرى را بجا آورد، يا كارى را كه‌ نكردن آن بهتر است ترك نمايد .

مسأله 2606 ـ در نذر بايد صيغه خوانده شود ، و لازم نيست آن را به عربى بخواند ، پس اگر بگويد: چنانچه مريض من خوب شود براى خدا بر من است كه ده تومان به فقير بدهم ، نذر او صحيح است ، و اگر بگويد براى خدا نذر كردم چنين كنم ، ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد عمل كند ، ولى اگر نام خدا را نبرد و فقط بگويد نذر كردم ، يا نام يكى از اولياى خدا را ببرد نذر صحيح نيست . و نذر اگر صحيح بود و مكلف به نذر خود عمداً عمل نكرد گناه كرده است، و بايد كفاره بدهد ، و كفاره وفا نكردن به نذر مانند كفاره مخالفت قسَم است.

آیت‌الله‌العظمی وحید

مسأله ۲۷۰۴ ـ نذر آن است كه انسان براى خدا ملتزم شود كه كار خیرى را به جا آورد ، یا كارى را كه نكردن آن بهتر است ترك كند.

مسأله ۲۷۰۵ ـ در نذر باید صیغه خوانده شود ، و لازم نیست آن را به عربى بخوانند ، پس اگر بگوید: (چنانچه مریض من خوب شود ، براى خدا بر من است كه ده تومان به فقیر بدهم) نذر او صحیح است.

آیت‌الله‌العظمی صافی

مسأله2649.  نذر آن است كه انسان بر خود واجب كند كه كار خيري را براي خدا به جا آورد، يا كاري را كه انجام ندادن آن بهتر است براي خدا ترك نمايد.

مسأله2650.  در نذر بايد صيغه خوانده شود، لازم نيست آن را به عربي بخواند. پس اگر بگويد: از براي خدا بر من، يا بر عهده من يا بر ذمه من است كه اگر مريض من خوب شود، ده تومان به فقير بدهم، نذر او صحيح است.

[1] . سبأ/46.

[2] . توبه/60.

[3] . مائده/3.

[4] . فرقان القرآن، ص 133.