مسائل اقتصادی، فاصله طبقاتی، اختلافات فرهنگی و اجتماعی، عدم آمدگی روحی جوانان و عدم آموزش کافی آنان دراین زمینه تنها بخشی از مسائلی می باشد که تا به امروز از آنان به عنوان موانع تشکیل خانواده وازدواج در جامعه ایران  یاد می شود.

یکی از موضوعاتی که همیشه کارشناسان اجتماعی برای داشتن یک جامعه سالم برآن تاکید دارند اهمیت تشکیل بنیان خانواده و توجه داشتن به حفظ سلامت این نهاد اجتماعی است. این توجه فراوان از سوی کارشناسان تا حدی است که بسیاری از آنها تشکیل بنیان خانواده را ضامن بهداشت روانی کل جامعه می‌دانند و براین بارو هستند که در صورت توقف و یا ایجاد خلل جدی در این زمینه، جامعه حتی به مرز فروپاشی خواهد رسید.
در همین راستا باید به این نکته اشاره کرد که تمام نهادهای اجتماعی و فرهنگی جامعه موظف هستند که به امر تشکیل بنیان خانواده کمک کنند و به نوعی این موضوع به یک اراده عمومی تبدیل شود. در این بین با نگاهی به وضعیت تشکیل خانواده در تمام جوامع دنیا به این موضوع پی خواهیم برد که کلیه کشورها و نهادهای مسئول درآنها کم و یا زیاد به اهمیت تشکیل این نهاد بسیار مهم پی برده اند. تمام این شرایط و این توجه ها به چنین نهادی در حالی است که ضرورت تشکیل و لزوم تسریع در شکل گیری نهاد خانواده در جوامع مذهبی بیشتر از دیگر جوامع خودنمایی می کند. چرا که اصل و بنیان جوامع مذهبی به ویژه جامعه اسلامی براساس نهاد خانواده قرار گرفته و با نگاهی به دستورات اسلام به این نکته پی می بریم که اسلام تحقق یک آرمان شهر و جامعه تمام عیار دینی را تشکیل آسان بنیان خانواده می داند و در همین راستا تاکید می کند که در صورت انجام نشدن چنین امری باید منتظر بحرانهای فراگیر اجتماعی ،به ویژه در جامعه مذهبی بود.
دراین میان به نظر می رسد که با نگاهی به شرایط امروز جامعه ایران  و بررسی آمارها می توان وضعیت را در این مورد بررسی قرار داد. دراین باره برخی جامعه شناسان  بر این باورند که نسبت به آرمانهای جامعه دینی ،وضعیت و آمار ازدواج که اولین گام در شکل گیری نهاد خانواده است مطلوب نمی باشد، چرا که در یک جامعه مذهبی که تمام آموزه های آن  براساس چنین مسئله ای شکل گرفته این آمارها تا رسیدن به شرایط آرمانی فاصله فراوانی دارد.
 در این میان سوالی که مطرح می شود چرایی این موضوع است و اینکه به چه دلیلی  روز به روز از وضعیت آرمانی دورتر می شویم. در این باره تاکنون از عوامل فراوانی به عنوان موانع ازدواج سخن گفته شده است، مسائل اقتصادی، فاصله طبقاتی، اختلافات فرهنگی و اجتماعی، عدم آمدگی روحی جوانان و عدم آموزش کافی آنان دراین زمینه تنها بخشی از مسائلی می باشد که تا به امروز از آنان به عنوان موانع تشکیل خانواده وازدواج در جامعه ایران  یاد می شود.
از مانعی به نام خانواده ها غافل نشویم
اما دراین میان برخی از کارشناسان و حتی خود جوانان به عامل دیگری هم اشاره می کنند،عاملی که در شرایط امروزه بیش از هر چیز دیگر به جامعه و علی الخصوص جوانان خودنمایی می کند و این عامل چیزی نیست جز خانواده ها!
شاید در اولین نگاه این موضوع به صورت سنتی به ذهن متبادر شود که خانواده ها همیشه در راستای سعادت وخوشبختی فرزندان خود گام می بردارند وبدون شک چنین موضوعی هم صحیح است. اما گویا در چند سال اخیر این موضوع کمی به حاشیه کشیده شده! چرا که  با تاملی  بر نگاه برخی والدین به موضوع ازدواج به این مسئله واقف می شویم که در حال حاضر یکی از علل مهم کاهش آمار ازدواج و تشکیل بنیان خانواده خود والدین هستند.این موضوع تا حدی اهمیت یافته که بسیاری از جوانان از توقعات رنگارنگ بسیاری از خانواده ها به ستوه آمده اند.
دکتر سهراب محمدی –جامعه شناس واستاد دانشگاه-دراین زمینه براین باور است که خانواده ها با گمان اینکه با این کار به فرزندان خود خدمت می کنند موجی از توقعات را در جامعه به راه انداخته و به آن دامن می زنند ،در حالی که والدین باید نسبت به این موضوع آگاه باشند که این کار نه تنها خیانت خواهد بود بلکه در دراز مدت خیانتی غیر قابل جبران نسبت به جامعه محسوب خواهد شد.چرا که با ادامه این روند به تدریج جوانان علی الخصوص پسران نسبت به ازدواج حالت تدافعی می گیرند وهمین موضوع باعث فاصله گرفتن آنها  از تشکیل زندگی می شود.
این استاد دانشگاه همچنین درباره تبعات این مسئله به این موضوع  اشاره می کند که تبعات ازدواج دیر‌هنگام ویا کاهش آمار ازدواج کاملا مشخص است و به طور کلی می توان نتیجه این امر را کاهش قابل توجه سلامت روانی جامعه دانست که در این صورت در درجه اول خود خانواده ها ضرر خواهند کرد.
حداقلهای شروع زندگی سلیقه ای شده است
این تبعات و نتایج در حالی مطرح می شود که از لحاظ روانشناسی تشکیل بنیان خانواده ها نقش موثری در ایجاد آرامش  در جامعه جوان دارد وآیات قرآن به عنوان سند جامعه شناسی اسلامی هم دراین زمینه این مسئله را کاملا تایید می کند.
سهراب محمدی دراین باره می گوید: این موضوع که یک جوان باید از حداقلهایی برای آغاز یک زندگی برخوردار باشد موضوع کاملا درستی  است اما بحران امروز ما افزایش سطح این حداقلهاست. یعنی به تعبیری هر خانواده ای برداشت متفاوتی از این سطح حداقلها دارد که همین موضوع باعث گریز جوانان از میل به ازدواج  شده است.
از سوی دیگر به تعبیر این استاد دانشگاه نکته مهمتر اینجاست که بسیاری از پدر ومادرها در روزگار خود با پایین ترین شرایط ازدواج کرده اند اما در حال حاضر،بدون توجه به شرایط زمان ازدواج خود و نیازهای جوانان امروز چنین وضعیتی را برای جامعه به وجود آورده اند.
این استاد دانشگاه براین مسئله تاکید می کند که موجهای مادی گرایی که در حال حاضر در بین برخی والدین باب شده خیلی زودتر از آنچه فکرش را می‌کنیم به بدنه جامعه تزریق می شود و آنگاه است که باید منتظر بالا رفتن افسار گسیخته آمار فساد در جامعه بود .همچنین  هنگامی که والدین به عنوان الگوهای جامعه به سمت مادی گرایی می روند ودائما بر مادیات تمرکز می کنند به تدریج جوانان هم با چنین تفکری به ازدواج نگاه خواهند کرد  و در این صورت به تدریج بنیان ازدواج ماهیت مقدس و لزومی بودنش را برای جامعه از دست خواهد داد که نتیجه این امر هم از پیش مشخص است.
اما دراین میان بد نیست که به نظرات خود جوانان هم در بحث توقعات خانوده ها و نقش آنان در دامن زدن به این توقعات نگاهی داشته باشیم. برخی جوانان در این باره متفق القولند که والیدن امروز جامعه ایران نیازهای آنان را درک نمی کنند و آنقدر سخت گیری  می کنند که سن ازدواج به مرز ۲۶ تا ۲۷ سالگی می‌رسد.
این طرز تفکر خطرناک است
سهراب محمدی درباره این طرز فکر جوانان این موضوع را خاطر نشان می کند که این تفکر برای جامعه خطرناک است چرا که میان نسل امروز ونسل دیروز فاصله خواهد انداخت. .وقتی جوانان به این موضوع بیندیشند که خانواده ها و در راس آن والدین که باید آنان را درک کنند ،از نیازهایشان بی خبر هستند به تدریج از آنها فاصله گرفته و خود شروع به تصمیم گیری خواهند کرد که تبعات اجتماعی وحشتناک این مسئله هم از پیش عیان خواهد بود.
این جامعه شناس همچنین براین باور است که نباید کاری کرد که یک جوان از ازدواج برای خود یک غول بسازد و دائما دراین فکر باشد که در چه سنی موفق به شکستن شاخ این غول می شود.اما گویا این تصویر در حال حاضر در ذهن جوانان در حال شکل گیری است.
به هر صورت با بررسی هایی انجام شده شرایط فعلی از این موضوع خبر می دهد که توقعات رنگارنگ والدین ومانع تراشی های مادی آنها این روزها به یک مانع اصلی بر سر راه تشکیل بنیان خانوده تبدیل شده است. موضوعی که باید با یک کار فرهنگی سریع و برنامه ریزی شده آن را حل کرد تا جامعه بتواند به شرایط مطلوب بازگردد. دراین میان موضوعی که بیش از گذشته اهمیت این برنامه ریزی را گوشزد می کند این است که تشکیل بنیان خانواده و تلاش برای گسترش این فرهنگ از مهمترین مسائل در جامعه اسلامی می‌باشد و در عرف جامعه شناسی اسلامی در صورت متوقف و یا کند شدن چنین روندی نمی توان جامعه پذیری دینی انجام داد.
چرا که جامعه پذیری دینی تنها در نهاد مقدس خانواده امکان پذیر است ودر صورتی که تشکیل نهاد با اختلال روبه رو شود آرمانهای جامعه دینی به تدریج در بین جوانان سست می شود.
به هر ترتیب به نظر می رسد که رسانه های گروهی از جمله رسانه های مختلف درباره این موج مادیگرایی والدین در امر مهمی مانند ازدواج باید آگاه سازی کنند و به نوعی مخاطب خود را در این باره روشن کنند که چنین وضعیتی به ضرر کل جامعه خواهد بود ،چرا که وقتی آرامش روانی جامعه در حد مطلوب نباشد تمام اعضای جامعه به مشکل برخورد خواهند کرد.
درمیان تمام این رسانه ها، رسانه ملی به دلیل امکانات وجایگاه قابل توجه خود می تواند نقش مضاعفی در تبیین اندیشه های صحیح درباره ازدواج داشته باشد که این مسئله نیازمند برنامه ریزی وساخت محصولات مختلف در رسانه ملی دراین زمینه است.