جهت دانلود فایل متنی کلیک شود

جهت دانلود فایل پی دی اف کلیک شود

ره توشه پیاده روی اربعین

ویژه روحانیون

پیش گفتار

نهضت حسینی بزرگترین حرکت بشریت در عرصه تکامل انسانیت است . انسان در گستره عبودیت فقط خداوند مهربان را می پرستد و فقط خالق خود را ولی خود می داند . پذیرفتن ولایت غیر خدا پذیرفتن شرک و کفر است . تجلی ولایت خداوند عالم در انبیاء و پس از ایشان در ائمه طاهرین علیهم السلام نمایان است .

ظلم اموی در دربار فساد یزیدی روز به روز نمایان تر      می شد، در این شرایط کوفیان حضرت حسین (ع) را دعوت به دیارشان کردند ، اما زر و زور و تزویر از گندم ری گرفته تا مطامع دیگر خیانتی ننگین را رقم زدند . تقابل جدی شرک و ایمان چنان انفجاری ایجاد کرد که پس از گذشت هزار و چهارصد سال ، بیست و چند میلیون عزادار حسینی را در اربعینی تکامل گونه به دشت نینوا می کشاند. حرکتی که به جهت ظلم رژیم بعثی چندین سال در اوج انزوا و مظلومیت و حتی ریختن دوباره خون زائران انجامید و دورانی نیز با حضور داعشیان ناامن شد اما به برکت خون مطهر شهدای مدافع حرم چند سالی است که به عالم نور افشانی می کند و جذبه حسینی چنان شوری به پا کرده که دنیا را به تعجب واداشته . تا آنجا که مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله ) فرمودند : "حرکت شهدای شما(شهدای مدافع حرم) که در این برهه، در خارج از کشور به شهادت رسیدند، درواقع شبیه حرکت آن کسانی است که با جان خودشان توانستند قبر حضرت اباعبدالله را حفظ کنند. یک روز بود که خلفای بنی‌‌عبّاس همّت گماشته بودند که قبر مطهّر حضرت اباعبدالله و شاید بالتبع آن بقیّه‌ی قبور مطهّره را از بین ببرند؛ عدّه‌ای با جان خودشان نگذاشتند؛ گفتند اگر بیایید، دستتان را قطع می کنیم، پایتان را قطع میکنیم، شما را به قتل میرسانیم؛ درعین‌حال رفتند. همان رفتن‌ها بود که حالا به بیست میلیون زائر پیاده‌ی اربعین رسیده. اگر آنجا کسانی فداکاری نمی کردند، امروز شوکت و هیمنه‌ی محبّت اباعبدالله الحسین (علیه‌السّلام) این‌جور دنیا را فرا نمی گرفت که شما می‌بینید در راه‌پیمایی اربعین، از کشورهای مختلف، از فارس و ترک و کشورهای اروپایی و حتّی از آمریکا افرادی بلند میشوند می‌آیند آنجا. این را چه کسی کرد؟ خشت اوّل و اصلی این کار را همان کسانی گذاشتند که درواقع جانشان را برای زیارت قبر اباعبدالله (علیه‌السّلام) فدا کردند. این بچّه‌های شما هم همین‌جورند" .[1]

سازمان بسیج اساتید ، طلاب و روحانیون بر خود لازم دانست تا حضور خود جوش اساتید ، طلاب و روحانیون بسیجی را مورد حمایت قرار دهد ، لذا در اقدامی خدمت گونه با توجه به فرصت محدود به تدوین این اوراق همت گمارد تا مبلغین محترم علاوه بر معلومات و تجارب علمی خویش ره توشه ای در این زمینه به همراه داشته باشند .

 

سازمان بسیج اساتید ، طلاب و روحانیون کشور

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ریشه تاریخی اربعین

اربعین به معنای چهلم است، و ۲۰ صفر را که چهل روز بعد از شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورا است اربعین حسینی یا روز اربعین می‌نامند.[2] اهمیت این روز به این دلیل است که طبق نقل‌های تاریخی جابر بن عبدالله انصاری[3]، در این روز به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شده است.[4] در برخی منابع، علاوه بر جابر، گفته شده است بازماندگان حادثه کربلا نیز در این روز به کربلا بازگشته و قبر امام حسین(ع) و سایر شهدای کربلا را زیارت کرده‌اند.[5]

جابر بن عبدالله انصاری که از صحابه پیامبر اسلام(ص) است به عنوان نخستین زائر امام حسین(ع) شناخته می‌شود. او در اولین چهلم شهادت امام حسین(ع)، یعنی ۲۰ صفر سال ۶۱ق، به همراه عطیه عوفی[6] به کربلا آمد و قبر امام حسین(ع) را زیارت کرد.[7]

برخی معتقدند اسیران کربلا از شام به عراق رفته و در روز اربعین(۴۰ روز بعد از واقعه عاشورا) به کربلا رسیدند و در آنجا جابر بن عبدالله انصاری و برخی از بنی‌هاشم را نیز دیده‌اند و از آنجا به مدینه رفته‌اند.[8]

گروهی نیز ضمن پذیرش اصل بازگشت کاروان اسرای بازماندگان به کربلا در مسیر شام به مدینه، زمان آن را حدود پایان صفر و اوایل ربیع الاول و یا زمانی بعد از آن دانسته‌اند. برخی دیگر، اربعین سال‌های بعد را زمان این رویداد شمرده‌اند.[9]

 

تاریخچه پیاده‌روی اربعین

در روایات ما تصریحاً یا تلویحاً پیاده‌رفتن به برای زیارت امام حسین(ع) بزرگ داشته شده و ثواب عظیمی برای آن وعده داده شده است. بنابر روایات ما هرگونه رنج و سختی که زائر در راه زیارت امام حسین(ع) بر خود هموار می‌کند، او را مستوجب پاداش الهی می‌‌کند، علی بن میمون صائغ از امام صادق(ع) روایت کرده که فرمود: ای علی! به زیارت امام حسین(ع) برو و از این کار فروگذار نکن! ‌عرض کردم: ثواب زیارت کننده او چیست؟

فرمود: هر کس پیاده به زیارت او برود، خداوند برای هر گامی که بر می‌دارد، حسنه‌ای برایش نوشته،‌ گناهی از او پاک کرده و درجه‌ای به رتبه او می‌افزاید؛ ‌هنگامی که به آنجا برسد، خداوند دو فرشته بر او می‌گمارد تا آنچه از اعمال خیر در زیارت از او سر می‌زند، بنویسد و هر آنچه اعمال ناپسند از او سر می‌زند، بنویسد و هر آنچه شر و زشت از او سر می‌زند ثبت نکنند.‌ وقتی که قصد بازگشت می‌کند، با او وداع می‌کنند و می‌گویند: ای ولی خدا! بخشیده شدی! تو از حزب خدا،‌ حزب رسول او و حزب اهل بیت رسول او هستی. به خدا سوگند! هرگز آتش جهنم را نخواهی دید و او هم تو را نمی‌بیند و بدنت هرگز طعمه آتش نخواهد شد.[10]

جابر مکفوف از أبی الصامت نقل کرده که گفت: شنیدم امام صادق(ع) فرمود: هر کس پیاده به زیارت امام حسین(ع) برود، خداوند برای هر قدمی که بر می‌دارد هزار حسنه برای او می‌دارد و هزار گناه او را پاک می‌کند و رتبه او را هزار درجه بالا می‌برد.[11]

رسم پیاده‌روی از نجف تا کربلا، رسمی کهن در میان مردم عراق و مجاوران حرم علوی است. اما پیاده‌روی اربعین از حال و هوای خاصی برخوردار بوده و هست. چند سالی است که شیعیان و دوستان اهل‌ بیت(ع) از سراسر جهان، به ویژه ایران اسلامی همراه با شیعیان عراق در این مراسم با شکوه و معنوی شرکت می‌کنند و هر سال بر شکوه و تأثیرگذاری آن افزوده می‌شود.

مسلماً چنین مراسم ساده ولی با شکوه و پر عظمتی، از جنبه‌های گوناگون آثار و برکاتی را با خود به همراه داشته و دارد، با توجه به طولانی بودن مسیر نجف تا کربلا و مشقت زیادی را که زائر امام حسین(ع) تحمل می‌کند، نیز هزینه‌های بسیاری که برای تأمین امنیت زائران و خدمات رفاهی صرف می‌شود.

در حدیثی از امام حسن عسکری(ع) پنج نشانه برای مؤمن شمرده شده است. یکی از این پنج نشانه زیارت اربعین است عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَوات الْإِحْدَى وَ الْخَمْسِينَ وَ زِيَارَةُ الْأَرْبَعِينَ وَ التَّخَتُّمُ بِالْيَمِينِ وَ تَعْفِيرُ الْجَبِينِ وَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏.

امام حسن عسكری عليه السلام فرمود: مؤمن پنج نشانه دارد: اقامه 50 ركعت نماز (مجموع واجبات و مستحبات)، خواندن زيارت اربعين، انگشتر عقیق در دست راست كردن، در سجده پيشانی بر خاك نهادن و «بسم الله الرحمن الرحيم» را (در نماز) بلند گفتن.[12]

 هم چنین زیارت‌نامه‌ای برای روز اربعین از امام صادق(ع) نقل شده است.[13] شیخ عباس قمی این زیارت‌نامه را در مفاتیح الجنان در باب سوم بعد از زیارت عاشورای غیر معروفه، با عنوان زیارت اربعین نقل کرده است.[14]  

به گفته شهید آیت الله قاضی طباطبایی[15] زیارت روز اربعین در نزد شیعیان زیارت «مَرَدّ الرَّأس» نیز خوانده می‌شود.[16] مَرَدُ الرأس یعنی بازگرداندن سر، و منظور آن است که در این روز که اسرای اهل بیت به کربلا بازگشتند سر امام حسین(ع) را نیز به کربلا آوردند و دفن کردند.

ثواب زیارت قبر امام حسین (ع)

حدیث (1) امام صادق عليه ‏السلام:

اَلبَرَكَةُ مِن قَبرِ الحُسَينِ بنِ عَلىٍّ عليه ‏السلام عَشَرَةُ اَميالٍ؛[17]

تا ده ميل اطراف قبر حسين بن على عليه‏ السلام بركت است.

حدیث (2) امام باقر علیه السلام:

اِنّ الحُسَينَ صاحِبَ كَربَلا قُتِلَ مَظلوما، مَكروبا عَطشانا، لَهفانا فآلَى اللّه‏ُ عَزَّوَجلّ عَلى نَفسِهِ اَن لا ياتيَهُ لَهفانٌ و لا مَكروبٌ و لا مُذنِبٌ و لا مَغمومٌ و لا عَطشانٌ و لا مَن بِهِ عاهَةٌ ثُمَّ دَعا عِندَهُ و تَقَرَّبَ بِالحُسَينِ بنِ عَلىٍّ علیه السلام اِلَى اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ إلاّ نَفَّسَ اللّه‏ُ كُربَتَهُ وَ اَعطاهُ مَسأَلَتَهُ و غَفَرَ ذَنبَهُ وَ مَدَّ فى عُمُرِهِ وَ بَسَطَ فى رِزقِهِ فَاعتَبِروا يا اُولـِى الاَبصار؛[18]

حسين، بزرگ مرد كربلا، مظلوم و رنجيده خاطر و لب تشنه و مصيب ‏زده به شهادت رسيد. پس خداوند، به ذات خود، قسم ياد كرد كه هيچ مصيبت‏ زده و رنجيده خاطر و گنهكار و اندوهناك و تشنه ‏اى و هيچ بَلا ديده ‏اى به خدا روى نمى‏ آورد و نزد قبر حسين علیه السلام دعا نمى ‏كند و آن حضرت را به درگاه خدا شفيع نمى ‏سازد، مگر اين‏كه خداوند، اندوهش را برطرف و حاجاتش را برآورده مى‏ كند و گناهش را مى‏ بخشد و عمرش را طولانى و روزى ‏اش را گسترده مى ‏سازد. پس اى اهل بينش، درس بگيريد!

حدیث (3) امام صادق عليه ‏السلام :

فى فَضلِ زِيارَةِ الحُسَينِ بنِ عَلىٍّ عليه ‏السلام وَ لَقَد حَدَّثَنى أَبى عليه ‏السلام: أَنَّهُ لَم يَخلُ مَكانُهُ مُنذُ قُتِلَ مِن مُصَلٍّ يُصَلّى عَلَيهِ مِنَ المَلائِكَةِ أَو مِنَ الجِنِّ أَومِنَ النسِ أَو مِنَ الوَحشِ و َما مِن شَىْ‏ءٍ إِلاّ وَهُوَ يَغبِطُ زائِرَهُ و َيَتَمَسَّحُ بِهِ و َيَرجو فِى النَّظَرِ إِلَيهِ الخَيرَ لِنَظَرِهِ إِلى قَبرِهِ؛[19]

پدرم در فضيلت زيارت حسين بن على عليه ‏السلام فرمودند: جايگاه آن حضرت از آن زمان كه كشته شده، از فرشته يا جن يا حيوان وحشى كه بر آن حضرت درود مى ‏فرستد خالى نيست و هر چيزى غبطه زائر آن حضرت را مى‏ خورد و خود را به او مى ‏مالد و در نگاه كردن به زائر امام حسين عليه ‏السلام اميد خير دارد زيرا او به قبر امام حسين عليه ‏السلام نگاه كرده است.

حدیث (4) امام صادق عليه ‏السلام:

لا تَدَع زيارَةَ الحُسَينِ بنِ عَلىّ عليه السلام و مُر اَصحابَكَ بِذالِكَ، يَمُدُّ اللّه  فى عُمرِكَ و يَزيدُ اللّه  فى رِزقِكَ و يُحييكَ اللّه  سَعيدا و لاتَموتُ اِلاّ سَعيدا و يَكتُبكَ سَعيدا؛[20]

زيارت امام حسين عليه السلام را رها نكن و دوستان خود را هم به آن سفارش كن، كه در اين صورت، خداوند عمرت را طولانى و روزى ات را زياد مى كند و زندگى ات را همراه با سعادت مى كند و جز سعادتمند نمى ميرى و نام تو را در شمار سعادتمندان، ثبت مى كند.

حدیث (5) امام حسين عليه‏ السلام :

وَ حَقيقٌ عَلَى اللّه‏ِ اَنْ لا يَاْتيَنى مَكْرُوبٌ اِلاّ اَرُدُّهُ وَ اَقْلِبُهُ اِلى اَهْلِهِ مَسْرورا؛[21]

بر خداوند است كه هيچ گرفتارى به زيارت من نيايد مگر آن كه او را شادمان بازگردانم و به خانواده ‏اش برسانم.

حدیث (6) پيامبر صلى ا‏لله‏ عليه ‏و ‏آله :

بى اُنذِرتُم وَ بِعَلىِّ بنِ أبى طالِبِ اهْتَدَيتُم... وَ بِالْحَسَنِ اُعْطيتُمُ الإْحسانُ وَ بِالْحُسَينِ تَسعَدونَ وَ بِهِ تَشقونَ ألا وَ إنَّ الْحُسَينَ بابٌ مِن أبوابِ الْجَنَّةِ مَن عاداهُ حَرَّمَ اللّه‏ُ عَلَيهِ ريحَ الْجَنَّةِ؛[22]

به وسيله من هشدار داده شديد و به وسيله على عليه ‏السلام هدايت مى‏ يابيد و به وسيله حسن احسان مى‏ شويد و به وسيله حسين خوشبخت مى‏ گرديد و بدون او بدبخت. بدانيد كه حسين درى از درهاى بهشت است، هر كس با او دشمنى كند، خداوند بوى بهشت را بر او حرام مى ‏كند.

 

حدیث (7) امام مهدی عجل الله تعالی :

لأَندُبَنَّكَ صَباحاً و مَساءً و لأَبكِيَنَّ عَلَيكَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً.[23]

هر صبح و شام بر تو گريه و شيون مى‏ كنم و در مصيبت تو به جاى اشك، خون مى‏ گريم.

حدیث (8) امام سجاد علیه السلام :

 رَحِمَ اللَّهُ الْعَبَّاسَ فَلَقَدْ آثَرَ وَ أَبْلَى وَ فَدَى أَخَاهُ بِنَفْسِه‏[24]

رحمت خدا بر عبّاس! ايثار كرد و كوشيد و جان فداى برادرش كرد.

حدیث (9) پيامبر اکرم صلی الله عليه و آله:

إنَّ لِقَتلِ الحُسَينِ حَرارَةً في قُلوبِ المُؤمنينَ لا تَبرُدُ أبَداً.[25]

كشته شدن حسين علیه السلام  چنان داغى در دل مؤمنان است كه هرگز سرد نشود.

حدیث (10) هشام‌بن سالم نقل می‌کند: مردی به حضور امام‌صادق(ع) شرفیاب شد و عرض کرد: پاداش کسی که در راه زیارت امام‌حسین(ع) توسط حاکم و سلطان ستمگر و دشمنان و مخالفین اهل‌بیت پیامبر(ص) کشته شود چیست؟

حضرت فرمود: با ریختن اولین قطره خونش، تمام گناهانش آمرزیده می‌شود، و فرشتگان آسمانی او را شست‌وشو می‌دهند، به طوری که پاک و پیراسته گشته و در ردیف پیامبران پاک قرار می‌گیرد، سپس حضرت جبرئیل و عزرائیل با فرشتگان بسیار، بر جنازه او نماز می‌خوانند، کفن و حنوطش را از بهشت می‌آورند، و قبرش وسعت می‌یابد و فضای قبرش به وسیله چراغ‌های فروزانی، منور و عطرآگین می‌شود، و دری از بهشت به سوی او گشوده می‌گردد و فرشتگان الهی هدایایی را از بهشت برایش می‌آورند.[26]

گفتاری پیرامون عدد چهل

چهل، از مهم‌ترین و پرکاربردترین رمزهای عددی رایج در میان تقریباً همه اقوام و فرهنگها است.

پژوهش درباره جایگاه عدد چهل، در حوزه‌های بسیار متنوع با وجود انبوهی از شواهد، تنها درصورتی میسر است که دسته‌بندی و گونه‌شناسی‌ای از آن‌ها فراهم شود. اهمیت و بسامد هر یک از گونه‌ها ــ که از بسیاری جهات، با یکدیگر ارتباط و هم‌پوشانی نیز دارندــ یکسان نیست و به‌ویژه در زمینه سنت اسلامی، برخی گونه‌های کاربرد عدد چهل، بر برخی دیگر ترجیح یافته‌اند.

        در احادیث بسیاری، به‌ویژه در احادیث ناظر به توصیه‌ها یا نهی‌های عبادی و اخلاقی، عدد چهل، به سبب خاصیتِ افاده کثرت، عمدتاً جنبه تقویت‌کنندگیِ تشویقی یا تحذیری دارد: توصیه به چهل بار ختم قرآن ، حفظ چهل حدیث ، دعا کردن در حق چهل مؤمن ، حضور یافتن چهل تن در تشییع جنازه مؤمن و گواهی دادن ایشان به نیکی و ایمان وی و این‌که چنین شهادتی موجب آمرزش مرده خواهد شد، و این‌که حد همسایگی تا چهل خانه از هر سوست. [27]

      همچنین در بسیاری از احادیثِ منابع روایی از چهل یا واحدهای شمارشی چهل‌تایی، برای نمودنِ فزونیِ شمارِ ثوابهایِ مقدر برای برخی اعمال پسندیده یا فزونی شمار عذابها یا شُرور ناشی از اعمال ناپسند، مکرراً استفاده شده است، از جمله این‌که چهل هزار فرشته ثوابهای گوینده قول اشهد انّ محمداً رسول‌الله را می‌نویسند؛ برای هر قدمی که کسی برای صله رحم برمی‌دارد، چهل هزار حسنه نوشته و چهل هزار سیئه او پاک می‌شود؛ کسی که مسجدی بسازد، خدا به ازای هر ذرع از مسجد برای او چهل هزار شهر از طلا و نقره و... در بهشت بنا می‌کند؛ خوردن انار ، تا چهل روز قلب را روشن می‌کندواز شر شیطان مصون می‌دارد. [28]         اشاره قرآنی به چهل سال سرگردانی بنی‌اسرائیل[29] را نیز، در تعبیری عرفانی، حاکی از طی مرحله‌ای از تصفیه قوم از وجود نافرمانان و ورود به وضع جدید تلقی کرده‌اند. به‌ویژه قول قرآنی خلوت چهل شبانه‌روزی موسی علیه‌السلام در کوه طور [30]در کنار حدیث معروف "مَن أَخْلَصَ لِلهِ أَربَعینِ صَباحاً..." ، [31]  .        دلالت چهل بر کمال و بلوغ ، علاوه بر زمینه‌های دینی و عرفانی، در زمینه اخلاقی و اجتماعی نیز حائز اهمیت بسیار بوده است. همچون اغلب اقوام و فرهنگها[32]  هم نزد عرب جاهلی و هم نزد مسلمانان، چهل سالگی سن رشد کامل و رسیدن آدمی به نهایت قوای جسمانی و عقلانی تلقی می‌شد و اعتقاد بر آن بود که انسان عموماً قبل از رسیدن به این سن، هنوز به کمال خردورزی و مهار قوای نفسانی نایل نشده است، اما پس از چهل سالگی، در عین حال که قوای جسمانی رو به کاستی می‌گذارد، قوای عقلانی و روحانی، ترقی و تعالی می‌یابد و از همین‌رو، پیامبران (به‌جز عیسی علیه‌السلام)، همگی از چهل سالگی به بعد مبعوث می‌شده‌اند [33] "حَتّی اِذا بَلَغَ أَشُدَّه و بَلَغَ أَربعین سَنَةً: تا هنگامی که به رشد کامل برسد و چهل ساله شود"، [34] (به‌ویژه این‌که از این سن، دیگر عذر جوانی در قبال گناهانِ ناشی از هوسها پذیرفته نیست و خدا در ثبت و ضبط اعمال کسانی که به این سن رسیده‌اند، سخت‌گیرتر است).

     در سنّت اسلامی، چهل سالگی را بهترین مقطع زمانی میان دوره جوانی و پیری می‌دانستند؛ یعنی، زمانی که میان قوای جسمی و قوای روحانی و عقلانی تعادل برقرار است. عرب جاهلی غالباً کسی را که به چهل سالگی نرسیده بود در شورای دارالندوه به عضویت نمی‌پذیرفتند. [35] عمامه‌ای که اعراب شبه‌جزیره به نشانه سیادت قبیله‌ای یا فرماندهی یک گروه جنگاور بر سر می‌نهادند، تنها برای افراد بالای چهل سال مجاز بود. با تداوم این باور در دوره اسلامی، به‌ویژه از آن‌رو که در قرآن [36]جنبه‌ای از اعتبار قدسی نیز بدان افزوده شد، فرض چهل سالگی به عنوان سن پختگی و کمال و بلوغ نهایی انسان، در سیره‌نویسی و تاریخ‌نگاری و تفسیرنگاری مسلمانان، به صورت الگویی سنّتی و مسلط درآمد [37] با این حال، به نظر می‌رسد که پیامبر اکرم مقید به رعایت این سنّت رایج عصر نبوده و در مواردی چون انتخاب فرمانده، خود را در یک قاعده عرفی، محدود و گرفتار نمی‌ساخته است. [38]

مبانی نظری زیارت اربعین با پای پیاده از منظر ائمه معصومین(ع)

به برکت قیام عاشورای سال 61 هجری،امروز اربعین حسینی تبدیل به یکی از ارکان قوت و تحکیم مکتب تشیع شده و عملا خنثی کننده توطئه های نرم فرهنگی دشمنان اسلام است؛ به  گونه ای که امروز دیگر،پیاده روی زیارت اربعین، جزو شعائر الهی محسوب می شود.«ترکیب «عشق و ایمان» و «عقل و عاطفه» از ویژگی‌های منحصر به‌فرد مکتب اهل‌بیت است و حرکت عاشقانه و مؤمنانه مردم از کشورهای مختلف جهان در زیارت اربعین، بدون تردید از جمله شعائر الهی است. ... حرکت عظیم مردم از ایران و سایر کشورهای جهان برای حضور در راهپیمایی اربعین، جلوه‌ای از ویژگیهای برجسته مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام است که در آن، هم «ایمان، اعتقاد قلبی و باورهای راستین» موج می‌زند و هم «عشق و محبت».[39]

 در کنار اینکه زیارت اربعین جزء شعائر محسوب می شود، فضلیت های بی شماری نیز دارد؛ چنانکه دوستداران اهل بیت، سختی های راه بر جان می خرند تا از فضائل این حرکت عبادی-سیاسی و اعتقادی برخوردار گردند؛ابن قولویه در کتاب ارزشمند «کامل الزیارات» از امام صادق در فضیلت پیاده روی برای زیارت امام حسین(ع)، چنین، نقل می کند:

یَا عَلِیُّ! زُرِ الْحُسَیْنَ وَ لَا تَدَعْهُ. قَالَ: قُلْتُ مَا لِمَنْ أَتَاهُ مِنَ الثَّوَابِ؟ قَالَ: مَنْ أَتَاهُ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَی عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً. فَإِذَا أَتَاهُ، وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکَیْنِ یَکْتُبَانِ مَا خَرَجَ مِنْ فِیهِ مِنْ خَیْرٍ وَ لَا یَکْتُبَانِ مَا یَخْرُجُ مِنْ فِیهِ مِنْ شَرٍّ وَ لَا غَیْرَ ذَلِکَ. فَإِذَا انْصَرَفَ وَدَّعُوهُ وَ قَالُوا: یَا وَلِیَّ اللَّهِ مَغْفُوراً لَکَ أَنْتَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ وَ حِزْبِ رَسُولِهِ وَ حِزْبِ أَهْلِ بَیْتِ رَسُولِه، وَ اللَّهِ لَا تَرَی النَّارَ بِعَیْنِکَ أَبَداً وَ لَا تَرَاکَ وَ لَا تَطْعَمُکَ أَبَداً

ای علی بن میمون صائغ! قبر حسین علیه السّلام را زیارت کن و ترک مکن. عرض کردم: ثواب کسی که آن حضرت را زیارت کند چیست؟حضرت فرمودند: کسی که پیاده زیارت کند آن حضرت را، خداوند به هر قدمی که برمی‏ دارد، یک حسنه برایش نوشته، و یک گناه از او محو می ‏فرماید، و یک درجه مرتبه‏اش را بالا می ‏برد. و وقتی به زیارت رفت، حق تعالی دو فرشته را موکّل او می‏ فرماید که آنچه خیر از دهان او خارج می شود را نوشته و آنچه شر و بد می‏ باشد را ننویسند. و وقتی برگشت با او وداع کرده و به وی می‏ گویند: ای ولی خدا! گناهانت آمرزیده شد. و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل بیت رسولش می ‏باشی، به خدا قسم! هرگر تو آتش را به چشم نخواهی دید و آتش نیز هرگز تو را نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد نمود.[40]

اما باید دقت داشت که فلسفه وجودی  زیارت ائمه معصومین، راهکار برقراری ارتباط با معصوم(ع) در زمان غیبت و ظهور و در زمان حیات و ممات اوست، زیارت، از مهم‌ترین عوامل تربیتی و راهبرد اهل‌بیت(ع) برای ایجاد، تقویت و تعمیق ارتباط شیعیان با ارواح آسمانی و مطهر خاندان عصمت است،این ارتباط باید از یک ارتباط موقت و احساسی و مقطعی فراتر رفته به ارتباطی دائمی و عارفانه تبدیل شود تا برآیند آن، تربیت شیعه‌ای واقعی و عاشق اهل‌ بیت‌(ع) باشد.ساز و کار زیارت، ابزاری معنوی و بسیار مؤثر و روح‌افزاست که در فرهنگ تشیع، جایگاهی ویژه دارد. از همین منظر است که زیارت از دیدگاه اهل‌ بیت(ع) جریانی چند لایه با ابعاد فرهنگی، سیاسی، اعتقادی، اقتصادی و عرفانی است که تأثیرات فردی و اجتماعی متعددی دارد.

نگاهی به آیات و روایات نشان می دهد که تاکیدات بسیاری بر پیاده روی برای به جا آوردن امور دینی شده است. برای جلوگیری از اطاله کلام، در این بخش صرفا به مبانی نظری و سیره ائمه معصومین در خصوص پیاده روی برای زیارت سید الشهدا و بخصوص در اربعین حسینی می پردازیم:

در دین مبین اسلام نیز، زیارت با پای پیاده، سنتی حسنه شمرده شده و سفارش بسیاری بر آن شده است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: هر که پیاده به زیارت امیر مؤمنان (ع) رود، خداوند متعال به هر گامى ثواب یک حجّ و یک عمره براى او نوشته می‌شود، و اگر پیاده برگردد، به هر گامى، براى او ثواب دو حجّ و دو عمره می‌نویسند.[41] زیارت امام حسین (ع) نیز با پای پیاده مورد سفارش بسیاری قرار گرفته و امام صادق (ع) می‌فرمایند: هر که پیاده به زیارت او رود، هر گامى که بردارد و بگذارد، ثواب آزاد کردن بنده‌اى از اولاد اسماعیل را دارد و در روایت دیگری نیز می‌فرمایند: هر که پیاده به زیارت قبر امام حسین (ع) رود، خداوند متعال به عدد هر گام برای او هزار حسنه می‌نویسد و هزار گناه را از او محو مى‌کند.[42]

ائمه معصومین قبل از شهادت سید الشهداء، سنت پیاده روی برای زیارت اماکن مقدس از جمله مکه مکرمه را انجام می دادند،نقل شده است که امام حسن (ع) بیست‌وپنج مرتبه از مدینه با پای پیاده به زیارت خانه خدا رفتند.[43] جالب است که بدانیم حتی خود امام حسین(ع) برای زیارت خانه خدا، راه را پیاده می‌پیمود، در حالی که محمل‌ها و جهازها در کنار ایشان حرکت می‌کردند.[44]

شهادت امام حسین(ع) در سال 61 هجری، با توجه به اهداف قیام و فلسفه آن که در جهت عزت اسلامی بود؛ از این رو ضرروت داشت برای ائمه معصومین در دوره های بعد که برای حفظ و صیانت از قیام سید الشهداء،همواره مصائب سید الشهداء را برای امت اسلامی یادآوری کنند که یکی از این رویکردها، خود را در قالب شعائر مذهبی اربعین نشان می داد.

نگاهی به وقایع تاریخی نشان می دهد که امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) بعد شهادت امام حسین(ع) در کوفه و شام با خطبه ها و سخنرانی های خود یاد و خاطره جانفشانی های امام حسین(ع) را در راه ارزش های متعالی گرامی داشتند. همچنین امام سجاد(ع) در مناسبت های مختلف برای پدر بزرگوارش، امام حسین(ع)مجالس عزا برپا می کرد و از مهمانان حضرتش پذیرایی می کردند. این سنت در نزد شیعیان از ایشان به یادگار ماند. این مجلس عزا چندین سال به طور پیوسته ادامه داشت و یک سال آن، به صورت شبانه‌روزی بود و بنا بر نقلی دیگر تا سه سال بعد از واقعه عاشورا این مجلس عزا در مدینه برگزارمی‌شد.[45] پس از ایشان، امام باقر(ع) وصیّت کردند که تا ده سال در منا روضه بخوانند.[46] این مسائل گویای اهمیتی است که در فلسفه وجودی قیام امام حسین(ع) برای زنده نگاه داشتن و پویایی مکتب تشیع نهفته است و سختی ها در این مسیر معنا و مفهومی ندارد.

. امام صادق(ع) در جواب سوالی که پرسیده شد آیا با وجود مشقت آیا باز تاکید بر زیارت امام حسین(ع) وجود دارد؟ که حضرت در جواب فرمودند: بله.[47] تامل در این جواب بیانگر حقایق بی شماری است. از جمله اینکه می دانیم برای انجام و گزاردن اعمال حج هم تاکید شده است ولی این تاکید هنگامی که بر زائر مشقت باشد و امنیت او در خطر باشد این فریضه برداشته می شود، حال می بینم که با وجود مشقت ها، حضرت تاکید می فرمایند به زیارت امام حسین(ع) بروید. امام رضا(ع) نیز فرمودند:«من زار قبر أبی عبدالله الحسین(ع) بشط الفرات کان کمن زار الله فوق عرشه؛ کسی که قبر امام حسین(ع) را در کربلا زیارت کند ، مانند کسی است که خدا را در عرش زیارت کرده باشد.».[48]

اهمیت زیارت اربعین در ادوار بعدی همچنان مورد تاکید ائمه معصومین قرار می گیرد تا اینکه  روایت بسیار شاخصی از امام حسن عسکری(ع) به دست ما می رسد که در آن زیارت اربعین را در زمره نشانه‌های پنج‌گانه مؤمن بیان میکند:«عَلامَات ‌المُؤمِنِ خَمسٌ: صَلاةُ ‌الاِحْدَی وَالْخَمْسِینَ، وَزیارة‌ُ الاربَعین، وَالتَّخَتُّمُ بِالْیَمِینِ، وَتَعفِیرُ الْجَبِینِ وَالْجَهْرُ بِبِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحِیم».[49]

در این حدیث از امام حسن عسکری، تاکید بر زیارت اربعین است وگرنه زیارت عاشورا توصیه می شد، یعنی رازی در زیارت اربعین است که آن را هم ردیف نماز و نشانه مومن، قرار می دهد، بنابراین، اربعین امام حسین (ع) موضوعیت دارد.

تحلیلی بسیار ارزشمندی در این خصوص استاد حضرت آیت الله جوادی آملی وجود دارد که می فرمایند:«اهمیت زیارت اربعین، تنها به این نیست که از نشانه های ایمان است؛ بلکه طبق این روایت، در ردیف نمازهای واجب و مستحب قرار گرفته است. بنابراین همان گونه که نماز، ستون دین و شریعت است، زیارت اربعین و حادثه کربلا نیز ستون ولایت است، امّا مهم آن است که دریابیم نماز و زیارت اربعین انسان را چگونه متدین می کند. به سخن دیگر ، بر اساس فرموده رسول خدا(ص) عصاره رسالت نبوی(ص) قرآن و عترت است؛ «إنی تارک فیکم الثقلین... کتاب الله و... عترتی أهل بیتی». عصاره کتاب الهی که دین خداست، ستونی دارد که نماز است و عصاره عترت نیز ستونش زیارت اربعین است که این دو ستون در روایت امام عسکری(ع) در کنار هم ذکر شده است».[50]

اگر از موارد فوق بگذریم مهمترین مصداق ها را در این خصوص می توانیم در خود زیارت اربعین که توسط امام صادق به شیعیان تعلیم داده شده، بیان کنیم که امام حسین عناوینی همچون ولیّ خدا، حبیب خدا، خلیل خدا، برگزیده خدا، شهید مظلوم، گرفتار رنج ها و مصیبت ها و کشته اشک ها:... السلام علی اسیر الکُرُبات و قتیل العَبَرات. ...معرفی میشود.

اربعین، پیوند حماسه حسینی با مهدویت

همانگونه که می دانیم، یکی از ابعاد معرفی امام زمان در زمان ظهور، معرفی خود با امام حسین است. به این معنا که گویی فردی در عالم خاکی نیست که نام امام حسین را نشنیده باشد و همگان وی را می شناسند. چنانکه در زمان ظهور می فرماید:«اَلا یا اَهلَ العالَم اِنَّ جَدِی الحُسَین قَتَلُوهُ عَطشاناً، اَلا یا اَهلَ العالَم اِنَّ جَدِی الحُسَین سحقوه عدوانا»[51]

آیت ‌الله العظمی محمدتقی بهجت رحمة الله علیه دراین باره چنین، می فرمایند:«... امام زمان خودش را به واسطه امام حسین علیه السلام به همه عالم معرفی می‌کنند ... بنابراین در آن زمان باید همه مردم عالم، حسین علیه السلام را شناخته باشند... اما الان هنوز همه مردم عالم، حسین علیه السلام را نمی‌شناسند و این تقصیر ماست، چون ما برای سیدالشهدا علیه السلام طوری فریاد نزدیم که همه عالم صدای ما را بشنود» بر این اساس پیاده‌روی اربعین بهترین فرصت برای معرفی حسین (ع) به عالم است.[52]

زیارت امام حسین(ع) با پای پیاده

در ادوار تاریخی

شهید آیت الله قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء می‌نویسد: حرکت به سوی کربلا در روز اربعین از زمان امامان معصوم(ع) در بین شیعیان رایج بوده است و شیعیان حتی در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت مقید بوده‌اند.[53] توصیه به زیارت اربعین باعث شده است که شیعیان به ویژه ساکنان عراق، از نقاط مختلف این کشور به سوی کربلا حرکت کنند. این حرکت که غالباً به صورت پیاده صورت می‌گیرد یکی از پرجمعیت‌ترین راهپیمایی‌ها در جهان شمرده می‌شود. پس از سقوط حزب بعث عراق جمعیت این زائران چند برابر شده است.

در طول تاریخ، شیعیان هر زمان که از ستم و ظلم های حکومت های جور در امان بودند، با پای پیاده به زیارت امام حسین(ع) می رفتند و زمانی که حاکمان شیعی بر سر قدرت بودند، این موضوع از اهمیت چند برابری برخوردار میگردید. حاکمان حکومت‌های شیعی مانند حکومت آل‌بویه و حکومت صفویه، به این سنت حسنه اقدام کرده و سعی در تبلیغ آن بین شیعیان داشته‌اند. زیارت کربلا با پای پیاده، تا زمان مرحوم شیخ انصاری مرسوم بوده[54] و مرحوم آخوند خراسانی نیز به همراه مؤمنین با پای پیاده به زیارت کربلا مشرف می‌شدند[55] میرزا حسین نوری اهتمام بسیاری به این امر مهم داشته و هر سال در روز عید قربان به همراه جمعی از زائرین امام حسین(ع) به پیاده‌روی از نجف تا کربلا اقدام می‌کردند و این سفر، سه روز به طول می‌انجامید.[56] این سنت اگر چه در مقاطعی از تاریخ به علت کور دلی و دشمنی دشمنان با خاندان رسالت، متوقف گردید، ولی خواست و اراده الهی بر این قرار گرفته بود که حسین(ع) نشانی از نشانه های الهی برای مودت و دوستی و نزدیکی دلها برای رسیدن به خدا باشد به گونه ای که با سرگونی رژیم بعثی در عراق، به سیل عاشقان اربعین حسینی افزوده شد.

آنان که بازمانده اند

در این میان کسانی هم هستند که بنا به دلایلی امکان حضور در اربعین حسینی در کربلا را پیدا نمی کنند. در این شرایط قلبهایشان بسیار متالم و مضطرب است و به دنباله روزنه ای می گردند تا در این اجتماع میلیونی حضور پیداکنند. به این افراد باید حدیثی را از امام صادق(ع) روایت کرد که شامل حال آنها می شود. امام صادق، دراین باره، چنین، می فرمایند:  «ای سَدیر! قبر حسین علیه السلام را در هر روز، زیارت میکنی؟». گفتم: فدایت شوم، نه! فرمود: «چه قدر جفاکارید!». فرمود: «او را هفته‌‏ای یک بار، زیارت می‏کنید؟». گفتم: نه. فرمود: «در هر ماه، چه طور؟». گفتم: نه. فرمود: «در هر سال، چه؟». گفتم: گاه، چنین می‏شود. فرمود: «ای سَدیر! چه قدر به حسین علیه السلام جفا میکنید! آیا نمی‏دانی که خدای عزوجل، دو هزار هزار[57] فرشته پریشان غبارآلود دارد که می‏گِریند و زیارت میکنند و خسته نمی‏شوند. چه می‏شود ای سَدیر که قبر حسین علیه السلام را در هر هفته، پنج بار و در هر روز، یک بار، زیارت کنی؟». گفتم: فدایت شوم! میان ما و او فرسنگ‏ها راه است. امام علیه السلام فرمود: «به بالای بام خانه‌‏ات برو. سپس به راست و چپ، توجّه کن و آن گاه، سرت را به سوی آسمان، بالا ببر و به سوی قبر حسین علیه السلام رو کن و بگو:" السَّلامُ عَلَیکَ یا أبا عَبدِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَیکَ و رَحمَةُ اللّهِ و بَرَکاتُهُ : سلام بر تو، ای ابا عبد اللّه! سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد!". برایت، یک زیارت نوشته می‏شود و زیارت، [معادل‏] یک حج و عمره است». [پس از آن،] گاه در یک ماه، بیش از بیست بار، آن را به انجام می‏رساندم.[58]

در نهایت اینکه به تعبیری ، زیارت اربعین رجوع به امامی است که ظاهراً در معادلات تاریخی کشته شده است و از نظر کمیت‌گراها به پایان راه رسیده است، اما ما هیچ احساس تمام شدن راه را نمی‌کنیم... مسئله اربعین حسینی یک نمود از یک انرژی عظیم اجتماعی است که در صحرای کربلا تولید شد و تاریخ را به حرکت در آورد و تا زمانی که تاریخ را به نقطه مطلوب نرساند از پای نخواهد نشست.

دلیل اصرار بر زیارت اربعین

توجه عمیق و جامع به حوادث عاشورا تا اربعین می‌تواند تا حدی سرّ این امر را آشکار کند. اربعین مقطع پایان‌ یافتن اسارت اهل‌ بیت(ع)، کامل‌شدن رسالت حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) در رسوا ساختن یزیدیان و رساندن پیام خون سرخ حسین به گمراهان کوفی و شامی است، چه اربعین را آغاز حرکت آن‌ها از شام بدانیم و چه زمان رسیدن‌شان به کربلا.

اما از دیگر سو اربعین، مبدأ حرکت جوشنده و تمام‌ ناشدنی تبلیغ و ترویج فرهنگ حسینی هم هست. از اربعین به این سو است که تمام همت و تلاش امامان اهل‌بیت و شیعیان و دوستانشان صرف زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره امام حسین(ع) و ورود در مبارزه‌ای فرهنگی علیه نظام ستمکار اموی و پس از آن نظام عباسی و همه نظام‌های ستمگر در طول تاریخ است.

پیام اربعین، پیام پیروزی حق بر باطل و خون بر شمشیر و آغاز شکل جدیدی از نبرد فرهنگی با طاغوت‌های زمانه است. حادثه عاشورا و بر زمین ریختن خون‌های پاک امام حسین(ع) و یاران قهرمانش، بهترین انرژی و سرمایه برای چنین مبارزه تمام‌ناشدنی و مستمر تا قیام قیامت است.

خواندن زیارت اربعین، زیارت کردن امام حسین(ع) در روز اربعین و پاسداشت چنین روزی در میان شیعیان اهل‌ بیت(ع) یکی از برجسته‌ترین عوامل تقویت هویت شیعی است. از اربعین است که هویت شیعی جان و قالبی تازه می‌گیرد و با استمداد از نیروی شگرف عاشورا، ظهور پرقدرتی را در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی و نظامی از خود نشان می‌دهد. اربعین آموزنده‌ی این تفکر الهی است که اگر چه باطل مانند کفی بر روی آب[59] ممکن است کوتاه‌ زمانی به جولان و هیجان، افکار عمومی را در دست گیرد و حق‌طلبان را گرفتار قتل، اسارت و انواع بلاها کند، اما عاقبت نیک و پیروزی از آن حق و حق‌طلبان خواهد بود.[60]

دستگاه یزید که با تمام توان برای نابودی حرکت عدالت‌خواهانه امام حسین(ع) به میدان آمده بود، در اربعین به شکست خود اعتراف کرد و اهل‌ بیت(ع) را با احترام به سوی مدینه روانه ساخت. از این مبدأ به بعد شاهد قیام‌ها و حوادثی هستیم که با الهام از قیام امام و یارانش، عرصه را بر حکومت اموی تنگ و آرام آرام زمینه‌ نابودی آن را فراهم می‌کند. قیام توابین، قیام مردم مدینه و قیام مختار بن ابی عبید ثقفی در امتداد همین خط پدید می‌آید و بر اندام حکومت جبار اموی لرزه می‌افکند.

شیعه با پاسداشت اربعین، پیروزی امام حسین و یارانش را فریاد می‌زند. اگر چه در عاشورا در غم شهادت امام و یارانش می‌گرید و از جنایت‌هایی که بر اهل‌ بیت رفته است، مویه می‌کند، اما در اربعین، نتیجه‌ شهادت‌طلبی و جان‌بازی امام و اهل‌ بیتش را به نظاره می‌نشیند. اربعین، شایسته تکریم و بزرگداشت است؛ زیرا اربعین، ثمره عاشوراست و آنچه امام حسین در عاشورا آغاز کرد در اربعین به بار می‌نشیند.

منتقدان از جنبه‌های گوناگونی به این مسأله پرداخته و توسعه‌ چنین مراسمی را موجه نمی‌دانند. می‌گویند چرا به رسم پیاده‌روی اربعین می‌پردازید و آن را به حماسه‌ای شیعی تبدیل می‌کنید؟! این امر می‌تواند به همبستگی و انسجام میان همه‌ فرق اسلامی آسیب رساند و مانع وحدت امت اسلامی شود. می‌گویند پیاده‌روی از نجف تا کربلا مستلزم مشقت زیاد و رنج بدنی فراوان است؛ در حالی که در شریعت اسلامی، تحمیل رنج بر بدن کار درستی تلقی نشده است؟

اگر هدف، متعالی و مقصود، معنوی و برای فرد و جامعه حیاتی باشد، تحمل مشقت بر بدن روا، بلکه گاه واجب است، کافی است به خود مسأله جهاد و شهادت در فرهنگ اسلامی توجه کنیم .

چنین افرادی غافل‌اند که اولاً پیاده‌روی ساده و خالصانه و به قصد زیارت امام حسین(ع) مخصوص شیعیان نیست و بسیاری از اهل سنت نیز در این مراسم شرکت می‌کنند. مراسم پیاده‌روی اربعین هرگز نمایش اقتدار شیعه در برابر دیگر فرق اسلامی نبوده و نیست؛ بلکه نمایش اقتدار جبهه‌ حق در برابر ظلم جهانی است. ثانیاً در شریعت اسلامی جواز و عدم جواز تحمیل مشقت بر بدن، متوقف بر هدفی است که فرد مؤمن در نظر دارد و می‌خواهد با رفتار خود آن را محقق کند. اگر هدف فرد، هدفی مادی و دنیایی باشد، البته تحمیل مشقت بیش از حد طاقت بر بدن، کاری ناروا و نامشروع است.

اما اگر هدف، متعالی و مقصود، معنوی و بلندمرتبه و برای فرد و جامعه حیاتی باشد، تحمیل مشقت بر بدن روا، بلکه گاه واجب است. کافی است به خود مسأله جهاد و شهادت در فرهنگ اسلامی توجه کنیم. جنگ و جهاد در راه خدا سهمگین‌ترین مشقت‌ها و رنج‌ها را بر بدن آدمی تحمیل می‌کند، با این اوصاف جهاد در راه خدا تا سر حد مرگ امری واجب است(چه جهاد دفاعی و چه جهاد ابتدایی).

کارکردهای پیاده‌روی اربعین

فارغ از نقدهایی که به چگونگی برپایی مراسم پیاده‌روی اربعین وارد می‌دانیم و آسیب‌هایی که لازم است رفع شود تا این مراسم به اهداف مقدس و ارزشمند خود برسد، مسلماً فواید مهمی بر آن مترتب است که پرداختن هزینه‌هایی به مراتب بیش از این را تجویز می‌کند، در ادامه به پاره‌ای کارکردهای ارزشمند و مفید پیاده‌روی اربعین اشاره می‌کنیم:

1 - هجرت نمادین به سوی حجت خدا

امام‌حسین(ع) مظهر رحمت، هدایت و رهایی‌بخشی خداوند است. امام خلیفه خدا بر زمین و سرپرست مؤمنان است. حضور در محضر امام و بیعت با او و اظهار وفاداری به آرمان‌ها و ارزش‌های او شرط راهیابی به ساحت ایمان و ولایت خداست.[61] فردی که با پای پیاده از نجف تا کربلا می‌رود و پایان سفرش حضور در مضجع شریف امام و اعلان بیعت با اوست، در واقع نوعی مهاجرت نمادین را از خود به سمت امام به نمایش می‌گذارد. پیاده روی به سوی حرم امام حسین(ع)، بازسازی نمادین هجرت از خودخواهی به سوی خداخواهی و گذاردن دست بیعت و اطاعت در دست ولی خداست.

زائر با رفتار نمادین خود از ژرفای وجود هجرتی را به سوی ولی خدا شکل می‌دهد که در همه ابعاد و ساحت‌های وجود او(فکری، احساسی و رفتاری) تأثیری شگرف می‌گذارد و او را آماده اطاعت داوطلبانه و جان‌نثاری در راه خدا، به فرمان ولی خدا می‌گرداند. دقت در صورت و معنای مناسک دینی نشان می‌دهد که بخش فراوانی از رفتارهای دینی ما جنبه‌ نمادین دارد. حرکت‌هایی که در نماز انجام می‌دهیم، مناسک حج و بسیاری از رفتارهای دینی دیگر رفتارهایی نمادین و نشانه خضوع و فرمانبرداری از خداوند متعال است.

اگر زائر حسینی در پیاده‌روی به سوی حرم امام حسین(ع) به این جنبه از عمل توجه کند، سفر او و سختی‌هایی که بر بدن خود وارد می‌کند، او را از لحاظ روحی و معنوی آماده ورود به ساحت ولایت ولی خدا می‌سازد و فکر، عاطفه و عمل او را در جهت اطاعت از امام و بهره‌گیری از هدایت تام و کامل او که همان هدایت الهی و اطاعت از خداست، حرکت می‌دهد.

2 - تقویت هویت شیعی

این مراسم در قالبی ساده، ملایم و نرم و عاری از هرگونه خشونت و تعرض به دیگر فرق اسلامی، شیعیان را به‌ عنوان امتی مقتدر و با صلابت معرفی کرده است .

شیعه از همان ابتدای شکل‌گیری در زمان پیامبر(ص) تا کنون، تاریخ پرفراز و نشیب، خونبار و دشواری را پشت سر گذاشته است. شیعیان همواره اقلیتی تحت ستم و جفا بوده و قدرت‌های حاکم، خواهان هضم آن‌ها در اکثریت، بلکه نابودی آن‌ها بوده‌اند. امروزه که دشمنی با اسلام و تشیع ابعاد به مراتب خطرناک‌تر و کشنده‌تری را به خود گرفته و دشمن با ابزارهای مختلف فرهنگی، سیاسی و نظامی در صدد نابودی مکتب تشیع است و خاموش کردن چراغ اهل‌ بیت(ع) است، استفاده از همه ابزارهای مشروعی که به تقویت هویت مذهبی و تحکیم انسجام درون‌ مذهبی و نمایش اقتدار و صلابت شیعه در برابر قدرت‌های ظالم جهان مدد می‌رساند، وظیفه‌ای مهم و ضروری است.

فرزندان ما باید به شیوه‌های گوناگون با هویت مذهبی شیعی خود آشنا شوند و آن را در درون خود ریشه‌دار کنند. سوگواری سالار شهیدان حضرت اباعبدالله(ع) یکی از مؤثرترین رسومی است که به تبیین و ترویج معارف اسلامی و تقویت پایه‌های فرهنگ اهل‌ بیت در طول تاریخ یاری رسانده است. مراسم پیاده روی اربعین که با حضور عاشقانه و خالصانه دوستان اهل‌ بیت، فارغ از هر ملیت و زبان انجام می‌گیرد، یکی از بهترین فرصت‌های آشنایی و تعمیق روابط معنوی، سیاسی و فرهنگی شیعیان جهان است. این مراسم در قالبی ساده، ملایم و نرم و عاری از هرگونه خشونت و تعرض به دیگر فرق اسلامی، شیعیان را به‌ عنوان امتی مقتدر و با صلابت معرفی کرده و ضمن به نمایش گذاردن مناسک شیعی، پیام وحدت، یکپارچگی و هوشیاری آن‌ها را به دشمنان و بدخواهان فریاد می‌زند.

البته این مهم وقتی به کمال خود قابل‌دستیابی است که زائران حرم حسینی در کنار شور و هیجان مقدسی که در این مراسم از خود نشان می‌دهند، جنبه‌های معرفتی آن را نیز دریابند و با توجه به آن در این مراسم شرکت کنند. از این رو یقیناً مسئولیت عالمان دینی خصوصاً نهاد مقدس مرجعیت دینی شیعه در جهت افزایش معرفت شیعیان و آشناکردن هر چه بیش از پیش زائران به فرهنگ ناب عاشورا، مسئولیتی مهم و اجتناب‌ناپذیر است. بنابراین توجه به ظرفیت‌های عظیم این مراسم و نیز تأمل در آسیب‌هایی که می‌تواند بر جنبه‌های مثبت آن سایه افکنده و آن را در حد یک رفتار هیجانی فروکش‌کننده تنزل دهد، ضروری است.

آسیب‌‌شناسی مراسم پیاد‌ه‌روی اربعین

بدون تردید مراسم با عظمتی مثل پیاده‌روی اربعین که به صورت خودجوش و مردمی صورت گرفته و می‌گیرد، در کنار نقاط قوت و ارزشمند آن، از آسیب‌هایی هم رنج می‌برد که باید برای آن فکری کرد و طرحی در انداخت. روشن است که مدیریت دولتی و ورود مستقیم و سیاسی دولت‌ها به این امر کاری نادرست و خطرناک است، این مراسم باید با همان ماهیت ساده و مردمی‌اش ادامه حیات دهد.

اما این امر هرگز به این معنا نیست که نهادهای تصمیم‌گیر و تأثیرگذاری مانند نهاد مرجعیت شیعه برای جهت دادن، مدیریت‌ کردن و بهره‌برداری فرهنگی از این مراسم دست به کار نشوند، این هیجان مقدس و حرکت ارزشمند می‌تواند و باید که بهره‌های بسیار فراوان فرهنگی، سیاسی، امنیتی و معنوی برای شیعیان بلکه جهان اسلام با خود داشته باشد.

می‌توان با مدیریت صحیح، ضمن ایجاد رفاه متناسب و متعادل برای زائران، هزینه‌های غیر ضرور را در رسیدگی به تهیدستان و نیازمندان کشور‌های اسلامی به کار گرفت

متأسفانه ما اکنون اقدام‌های جدی و قابل‌ توجهی را در این خصوص شاهد نبوده‌ایم. زائران حرم حسینی باید ضمن توجه به ابعاد معنوی، سیاسی و فرهنگی این مراسم و تلاش برای بهره جستن از آن در ارتقاء کیفی آن هم بکوشند و این امر نیازمند مدیریت فرهنگی و هدایت فکری ـ رفتاری زائران به سمت اهداف مقدس قیام عاشورا است. زائر حسینی باید در چند روز، ضمن افزایش شور معنوی و جذبه‌ روحانی حسینی در شخصیت خود، با اهداف والای امام حسین(ع) بیش از پیش آشنا شود و همان هدف‌ها و ارزش‌ها را با مصدایق امروزی‌اش باز شناسد. زائر اربعین باید به دشمن‌شناسی مسلح شود و به نشانه‌های جبهه‌ حق و جبهه‌ باطل در زمان خود به وضوح آگاه شود. 

آسیب دیگری که در این مراسم وجود دارد، نحوه پذیرایی و هزینه‌های هنگفتی است که به صورت غیرمنضبط و مدیریت‌ناشده مصرف می‌شود. این امر هم صورت مراسم را تهدید می‌کند و هم بر جنبه‌های نمادین معنوی، سیاسی و فرهنگی آن تأثیر منفی می‌گذارد. به نظر می‌رسد که نهاد مرجعیت شیعه در عراق باید با تشکیل کمیته‌ها‌ی مردمی و با حضور شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی و مذهبی و عشایر و گروه‌های مهم و تأثیرگذار در این مراسم، تمهیدی بیاندیشند که مراسم پیاده‌روی اربعین به بهترین شکل ممکن صورت گیرد و شاهد اسراف، تبذیر و حیف و میل اموال شیعیان به بهانه پذیرایی از زائران حسینی نباشیم، متأسفانه نحوه پذیرایی در این مراسم و حجم اسراف‌کاری‌ها و حیف و میل‌ها به حدی است که می‌تواند بر جنبه‌‌های سودمند و ارزشمند آن تأثیر منفی بگذارد، می‌توان با مدیریت صحیح، ضمن ایجاد رفاه متناسب و متعادل برای زائران، هزینه‌های غیر ضرور را در رسیدگی به تهیدستان و نیازمندان کشور‌های اسلامی، خصوصاً نیازمندان عراقی، سوری، لبنانی و افغانی به کار گرفت.

 

مضامین زیارت اربعین

زیارت اربعین که یکی از پنج علامت مؤمن شمرده می شود، تجدید میثاق با امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) است. هدف این زیارت، نشان دادن دوستی و وفاداری به راه این بزرگواران و اعلام آمادگی برای جان فشانی در این راه، ابراز دشمنی و برائت از قاتلان و دشمنان آنان، بیان مواضع و همبستگی با خط اهل بیت(ع)، ابراز ایمان و تبعیت و تسلیم در برابر آن حضرت، شناخت چهره های حق و باطل و ترسیم سیمای امام حسین(ع) و ویژگی های ایشان و فلسفة نهضت عاشوراست. دقت و تدبر در متن و محتوای زیارت اربعین، زائران و محبان سیدالشهدا(ع)

1. ترسیم سیمای امام حسین(ع) : «... السلام علی اسیر الکُرُبات و قتیل العَبَرات. ..» اوصاف و مقامات، امام شهید، ولیّ خدا و فرزند ولیّ خدا و صفی پروردگار و فرزند صفیّ خداست .

2. ویژگی های امام حسین(ع) : به برخی از اوصاف ویژه و کرامت ها و ارجمندی های آن امام شهید اشاره شده است. از جمله این که:آن حضرت، به کرامت الهی در سایه شهادت، نائل آمده است .آن حضرت، از سعادت ویژه ای که عنایت الهی است برخوردار است. طینت و سرشت او و ولادتش، پاک و پاکیزه و دور از هر آلودگی است.او یکی از سروران و یکی از رهبران و یکی از مدافعان حق و دین است.او، میراث دار خط انبیا و حجّت الهی بر همه بندگان خداست.

3. فلسفه قیام عاشورا : «هدف هدایت و نجات و بیداری امّت» است. «وَبَذَلَ مُهْجَتَهُ فیک لِیسْتَنْقِذَ عِبادَک مِنَ الْجَهالَةِ وَحَیرَةِ الضَّلالَةِ».

4. شناخت چهره مخالفان : فریب خوردگان دنیا: «غَرَّتْهُ الدُّنْیا» هواپرستی: «وَتَرَدّی فی هَواهُ»

5. جهاد تا شهادت: «فَجاهَدَهُمْ فیک صابِراً مُحْتَسِباً، حَتّی سُفِک فی طاعَتِک دَمُهُ، وَاسْتُبیحَ حَریمُهُ».

6. لعن و تبرّی از دشمنان: «اَللّهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْناً وَبیلاً».

7. پیوند امام با خطّ رسالت

8. حیات سعادتمندانه: «عِشتَ سَعیدا» و مرگش ستوده و خدا پسند «مَضیْتَ حمیداً» و شهادتش مظلومانه «مظلوماً شهیداً» بود.

9. بیزاری از همفکران اهل ظلم:«وَلَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً سَمِعَتْ بِذلِک فَرَضِیتْ بِهِ».

10. باز هم تأکید بر دودمان پاک : «اَشْهَدُ اَنَّک کنْتَ نُوراً فی الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ»

11. جایگاه والای امامت و ائمّه(ع):«والحجّة علی اهل الدّنیا»

12. ایمان، تسلیم، تبعیّت: «مؤمن بکم وَبِاِیابِکمْ مُوقِنٌ وَقَلْبی لِقَلْبِکمْ سِلْمٌ، وَاَمْری لِأَمْرِکمْ مُتَّبِعٌ».

13. اعلام مَواضع : «فَمَعَکمْ مَعَکمْ لامَعَ عَدُوِّکمْ»

14. درود پایانی : «صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیکمْ، وَعلی اَرْواحِکمْ وَاَجْسادِکمْ، وَشاهِدِکمْ وَغآئِبِکمْ، وَظاهِرِکمْ وَباطِنِکمْ، آمینَ رَبَ الْعالَمینَ».

 

احکام زیارت اربعین بر اساس فتاوای مقام معظم رهبری (حفظه الله) [62]

حکم زیارت اربعین

س۱. با توجه به مسائل روز، آیا زیارت اربعین در این برهه از زمان واجب است؟

ج. زیارت اربعین مستحب است.

مراعات قوانین

س۲. حکم اخذ روادید برای زیارت اربعین چیست؟

ج. در هر صورت رعایت قوانین و مقررات لازم است.

س۳. ایام زیارت اربعین نزدیک است و فرصت کافی برای گرفتن گذرنامه موجود نیست. آیا بنده میتوانم با گذرنامه برادرم با رضایت او به زیارت اربعین بروم؟ آیا رفتن به این زیارت منع شرعی دارد؟

ج. در هر صورت رعایت قوانین و مقررات لازم است و تخلف از آن جایز نیست.

س۴. دیده شده در ایام اربعین یا غیر آن، زائرین برای خرید ارز از صرافی های غیر مجاز اقدام به خرید ارز می‌کنند، آیا خرید از صرافی های غیر مجاز حرام است؟

ج. تابع قوانین مربوط است.

س۵. آیا سفر زیارت اربعین برای طلاب و دانشجویان در ایام تحصیلی اشکال دارد؟

ج. تابع قوانین و مقررات مربوط است.

س۶. با توجه به فضای معنوی سفر و زیارت اربعین آیا بنده به عنوان مدیر دبیرستان می توانم به دانش آموزانی که قصد عزیمت به زیارت اربعین دارند اجازه بدهم یا نه؟

ج. تابع قوانین مربوط است.

 

سفر در فرض تشدید بیماری

س۷.

۱- با توجه به سفارشات ائمه (علیهم السلام) و ثواب زیارت اربعین، مادر ۶۵ ساله اینجانب علاقه مند به سفر زیارت اربعین است. اما از انجا که اخیراً بیمار بوده اند به علت ضعف جسمی و به علت احتمال عود بیماری و سخت تر شدن بیماری در صورت عود آن، اطبا ایشان را از این سفر منع کرده اند. حکم سفر ایشان برای زیارت اربعین چیست؟

۲- همچنین مادر بزرگ اینجانب نیز علاقه مند است ولی زانو درد دارد. آیا در صورت احتمال عقلایی تشدید درد پا این سفر جایز است؟

ج۱و۲) اگر ضرر قابل توجه برای ایشان داشته باشد، جایز نیست.

سفر بدون اجازه پدر

س۸. من دانشجوی ترم آخر دانشگاهم. دوست دارم برای اربعین عازم کربلا شوم؛ مطمئناً پدرم به خاطر شلوغ بودن در حین اربعین و برخی مسائل دیگر اجازه نمی دهد. آیا می شود بدون اطلاع خانواده حرکت کرده و در حین سفر به آنها اطلاع دهم؟

ج. اجازه گرفتن از پدر واجب نیست، ولی نباید به گونه ای عمل کنید که موجب ایذاء ایشان شود.

سفر شخص بدهکار

س۹. فردی که به خویشان ویا دوستان بدهکاراست آیا می تواند به زیارت اربعین مشرف شود؟

ج. اگر زمان ادای قرض نرسیده و یا قرض دهنده به شما مهلت برای پرداخت قرض بدهد اشکالی ندارد و در صورتی که زمان ادای آن رسیده و بتوانید بدهی خود را بدهید و طلبکار هم مطالبه کند، اول قرض خود را پرداخت نمایید. و اگر مکلف به قصد ترک واجب مثل نپرداختن دینی که وقت پرداختش رسیده است به سفر برود، نمازش تمام است؛ اما اگر بدون این قصد سفر می‌رود هرچند مستلزم ترک واجب می‌شود، نماز شکسته است.

نذرهای مربوط به اربعین

س۱۰. خانمی هر ساله روز اربعین نذر پخت غذا دارد امسال قصد پیاده روی اربعین داشته و روز اربعین در عراق است تکلیف ونحوه ادای نذرش چگونه است؟

ج. اگرصیغه نذر شرعی نخوانده است عمل به نذر واجب نیست، ولی اگر صیغه نذر با مراعات شرایط شرعی خوانده است، باید همان گونه که نذر کرده عمل کند و تخلف از آن جایز نیست.

س۱۱. آیا می شود کسی که روز اربعین نذری دارد آن را روز قبل اربعین انجام دهد؟

ج. اگر صیغه مخصوص نذر را ـ که در رساله‌های عملیه ذکر شده است ـ نخوانده‌، عمل به آن لازم نیست و می‌تواند تغییر دهد، ولی اگر با لفظ مخصوص خوانده شده و مربوط به روزهای معینی بوده، باید بر طبق آن عمل کند.

س۱۲. من با چند نفر از دوستان برای ایام اربعین پولی را جمع کرده ایم که مقداری از آن باقی مانده و تا اربعین دیگر بلا استفاده است و فقط به شرط استفاده از اربعین جمع شده است؛

۱- آیا می‌شود این پول را به عنوان سپرده در بانک گذاشت و از سود حاصل از آن برای اربعین سال دیگر استفاده کرد؟

۲- در حال حاضر در حساب قرض الحسنه است، آیا قرض الحسنه بانک مشکل دارد؟

ج.

۱. اگر با رضایت صاحبان پول باشد و سود تحت عنوان یکی از عقود اسلامی دریافت شود، اشکال ندارد

۲. قرض الحسنه اشکال ندارد.

س۱۳. مقداری پول برای لیوان ،چای ، قند و ... توسط مردم جهت برگزاری مراسم اربعین اهدا شده که کمی از آن باقی مانده است. آیا می شود مقدار باقی مانده را جهت برگزاری مراسم ابی عبدالله (ع) در بقیه طول سال مصرف نمود یا باید نگهداشته و جهت مراسم اربعین سال آینده استفاده گردد؟

ج. تابع رضایت اهدا کنندگان است.

س۱۴. آیا وضو گرفتن با آب معدنی که برای زوار اربعین نذر شده و مشخص نشده که برای خوردن است یا کار مشخص دیگر و نذر عام زوار می باشد، اشکال دارد؟

ج. در فرض سؤال جایز نیست، مگر این که بداند مالک آب رضایت دارد.

س۱۵. در اربعین حسینی در موکب هایی که در نجف، کربلا و مسیر حرکت زائران حسینی برپا می شود تعدادی از رائران به عنوان خدمه به صورت ثابت در این موکب هاجهت خدمت رسانی انجام وظیفه می کنند. از آنجا که این افراد غالباً از اقشار کم در آمد بوده و از طرفی زائر اربعین نیز محسوب می شوند، سؤال موکب داران این است که آیا می توان برای اعزام نیروهای خدمه بابت تهیه ویزا، هزینه رفت و برگشت آنها را از نذورات مردمی که در خصوص مراسم اربعین حسینی اهدا می گردد تأمین نمود؟

ج. تابع نیت اهداکنندگان است و اگر قصد آنان مطلق باشد مشکلی ندارد.

 

حضور روز اربعین در کربلا

س۱۶. در خصوص زیارت اربعین آیا باید روز اربعین در کربلا حضور داشت یا اینکه روز قبل یا بعد نیز ثواب اربعین را دارد؟

ج. انجام زیارت سید الشهداء (علیه السلام) در هر زمان مستحب و دارای ثواب عظیم است ولی ثواب زیارت زمان خاص، مختص به انجام زیارت در همان زمان خاص است؛ البته انجام زیارت قبل یا بعد از آن موقع به رجاء آن ثواب مخصوص، مانعی ندارد.

س۱۷. مدیر کاروان پیاده اربعین حسینی هستم، مسیر نجف تا کربلا را پیاده طی می کنیم و قبل از اربعین وارد کربلا          می شویم. آیا ماندن در روز اربعین برای زیارت اربعین ضروری است یا اینکه به خاطر ازدحام جمعیت در کربلا می شود قبل از اربعین زیارت انجام داد و روانه ایران شد؟

ج. شرعاً اشکال ندارد مگر عقدی بین مسئولین کاروان و افراد کاروان بسته شده باشد که روز اربعین در کربلا باشند.

زیارت از محدودۀ اطراف حرم

س۱۸. در ایام اربعین به علت ازدحام شدید، ورود به حرم حسینی(ع) و گاهی بین‌الحرمین بسیار دشوار و برای برخی ناممکن است، و گاهی موجب اذیت دیگران می‌شود. در این شرایط آیا خواندن زیارت از محدودۀ اطراف حرم کافی است؟

ج. در فرض مذکور کفایت می کند.

زیارت بانوان در زمان عادت ماهانه

س۱۹. تشرف بانوان به مشاهد مشرفه در زمان عادت ماهانه چه حکمی دارد؟

ج. بنابر احتیاط واجب توقف حائض در حرم حضرات معصومین(علیهم السلام) یعنی زیر گنبد و رواقی که ضریح مطهر در آن واقع شده است، جایز نیست؛ ولی توقف در رواق‌ها و قسمت‌های متّصل به حرم اگر مسجد نباشد، اشکال ندارد.

پوشیدن لباس مشکی تا اربعین

س۲۰. آیا پوشیدن لباس مشکی تا اربعین حسینی اشکالی دارد؟(کراهت دارد؟)

ج. پوشیدن لباس مشکی در ایام عزاداری خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) به منظور تعظیم شعائر الهی و اظهار حزن و اندوه موجب ترتب ثواب الهی است.

کار در روز اربعین

س۲۱. کار کردن در روز اربعین مشکل دارد ؟

ج. فی نفسه اشکال ندارد.

 

اسباب کشی در ایام اربعین

س۲۲. آیا اسباب کشی در ایام اربعین اشکالی دارد یا نوعی بی احترامی محسوب میشود؟

ج. فی نفسه اشکال ندارد.

احکام سفر

س154. محدوده حریم اماكن تخییر (مكه، مدینه، كربلا، كوفه) كه مسافر می‌تواند در آنها نماز را كامل بخواند چه‌قدر است؟ مشخص بفرمایید.     

ج) در تمام دو شهر مكّه معظمه و مدينه منوّره فعلی و همچنين در مسجد كوفه و حائر حسينی حكم تخيير بين قصر و اتمام برای مسافر جاری است .

س155. نماز مسافر در حرم امام حسین(ع) در چه محدوده مخیر بین قصر و اتمام است؟ج) تمام روضه شريفه داخل حرم را كه از طرف بالای سر و پايين پا منتهی به پنجره‌ها و درها و رواق می‌شود از طرف پشت سر تا مسجد امتداد دارد، شامل می‌شود.

س156. حکم نماز در کربلا (داخل صحن شریف) از نظر شکسته یا کامل خواندن چیست؟

ج) نماز داخل صحن شريف برای مسافر شکسته است.

س157. در اماکنی که نمازگزار بین کامل و شکسته خواندن نماز مخیّر است همچون مسجدالحرام و مسجدالنبی(ص) وحائر حسینی(ع) و مسجد كوفه، اگر کسی کمتر از ده روز بماند، آیا بدون قصد ده روز جایز است روزه بگیرد؟

ج) حکم تخيير در اماکن چهارگانه اختصاص به نماز دارد؛ و روزه‌ی مسافری که قصد اقامت ده روز نکرده، صحيح نيست.

س159. در اماکنی که بین شکسته و کامل خواندن نماز مخیّرند، آیا بهتر است که مکلّف نمازش را شکسته بخواند یا کامل؟ج) تمام خواندن، افضل است.

س160. آیا به نظر حضرتعالی تخییر در اماكن اربعه ابتدایی است یا استمراری؟

ج) استمراری است.

س161. کسی که در اماکن تخییر نماز چهار رکعتی از او فوت شده، بنابر قاعده «هرطور فوت شده قضا کن» آیا بین شکسته یا کامل قضا کردن مخیّر است؛ یا واجب است به‌صورت شکسته قضا کند؟

ج) اگر قضای آن را در اماکن تخيير به‌جا آورد، بين شکسته و کامل خواندن مخيّر است؛ ولی در غير اماکن تخيير، احتياط واجب آن است که شکسته قضا کند.

 

 

متن زیارت اربعین

اَلسَّلامُ عَلى وَلِىِّ اللَّهِ وَ حَبیبِهِ اَلسَّلامُ عَلى خَلیلِ اللَّهِ وَ نَجیبِهِ اَلسَّلامُ عَلى صَفِىِّ اللَّهِ وَابْنِ صَفِیِّهِ اَلسَّلامُ عَلىَ الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهیدِ اَلسَّلامُ على اَسیرِ الْكُرُباتِ وَ قَتیلِ الْعَبَراتِ اَللّهُمَّ اِنّى اَشْهَدُ اَنَّهُ وَلِیُّكَ وَابْنُ وَلِیِّكَ وَ صَفِیُّكَ وَابْنُ صَفِیِّكَ الْفاَّئِزُ بِكَرامَتِكَ اَكْرَمْتَهُ بِالشَّهادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعادَةِ وَاَجْتَبَیْتَهُ بِطیبِ الْوِلادَةِ وَ جَعَلْتَهُ سَیِّداً مِنَ السّادَةِ وَ قآئِداً مِنَ الْقادَةِ وَ ذآئِداً مِنْ الْذادَةِ وَاَعْطَیْتَهُ مَواریثَ الاَْنْبِیاَّءِ وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلى خَلْقِكَ مِنَ الاَْوْصِیاَّءِ فَاَعْذَرَ فىِ الدُّعآءِ وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فیكَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبادَكَ مِنَ الْجَهالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلالَةِ وَ قَدْ تَوازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیا وَ باعَ حَظَّهُ بِالاَْرْذَلِ الاَْدْنى وَ شَرى آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الاَْوْكَسِ وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدّى فى هَواهُ وَاَسْخَطَكَ وَاَسْخَطَ نَبِیَّكَ وَ اَطاعَ مِنْ عِبادِكَ اَهْلَ الشِّقاقِ وَالنِّفاقِ وَ حَمَلَةَ الاَْوْزارِالْمُسْتَوْجِبینَ النّارَ فَجاهَدَهُمْ فیكَ صابِراً مُحْتَسِباً حَتّى سُفِكَ فى طاعَتِكَ دَمُهُ وَاسْتُبیحَ حَریمُهُ اَللّهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْناً وَبیلاً وَ عَذِّبْهُمْ عَذاباً اَلیماًاَلسَّلامُ عَلَیْكَ یَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ یَابْنَ سَیِّدِ الاَْوْصِیاَّءِاَشْهَدُ اَنَّكَ اَمینُ اللهِ وَابْنُ اَمینِهِ عِشْتَ سَعیداً وَ مَضَیْتَ حَمیداً وَ مُتَّ فَقیداً مَظْلُوماً شَهیداً وَ اَشْهَدُ اَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ ما وَعَدَكَ وَ مُهْلِكٌ مَنْ خَذَلَكَ وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَكَ وَ اَشْهَدُ اَنَّكَ وَفَیْتَ بِعَهْدِاللهِ وَ جاهَدْتَ فى سَبیلِهِ حَتّى اَتیكَ الْیَقینُ فَلَعَنَ اللهُ مَنْ قَتَلَكَ،وَ لَعَنَ اللهُ مَنْ ظَلَمَكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً سَمِعَتْ بِذلِكَ فَرَضِیَتْ بِهِ اَللّهُمَّ اِنّى اُشْهِدُكَ اَنّى وَلِىُّ لِمَنْ والاهُ وَ عَدُوُّ لِمَنْ عاداهُ بِاَبى اَنْتَ وَ اُمّى یَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ.اَشْهَدُ اَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فىِ الاَْصْلابِ الشّامِخَةِ وَالاَْرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ،لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجاهِلِیَّةُ بِاَنْجاسِها وَ لَمْ تُلْبِسْكَ الْمُدْلَهِمّاتُ مِنْ ثِیابِها،وَ اَشْهَدُ اَنَّكَ مِنْ دَعاَّئِمِ الدّینِ وَ اَرْكانِ الْمُسْلِمینَ وَ مَعْقِلِ الْمُؤْمِنینَ،وَ اَشْهَدُ اَنَّكَ الاِْمامُ الْبَرُّ التَّقِىُّ الرَّضِىُّ الزَّكِىُّ الْهادِى الْمَهْدِىُّ،وَ اَشْهَدُ اَنَّ الاَْئِمَّةَ مِنْ وُلْدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوى وَ اَعْلامُ الْهُدى وَالْعُرْوَةُ الْوُثْقى وَالْحُجَّةُ على اَهْلِ الدُّنْیا وَ اَشْهَدُ اَنّى بِكُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِاِیابِكُمْ مُوقِنٌ بِشَرایِعِ دینى وَ خَواتیمِ عَمَلى وَ قَلْبى لِقَلْبِكُمْ سِلْمٌ،وَ اَمْرى لاَِمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتى لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتّى یَاْذَنَ اللَّهُ لَكُمْ،فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لامَعَ عَدُوِّكُمْ صَلَواتُ اللهِ عَلَیْكُمْ وَ على اَرْواحِكُمْ،وَ اَجْسادِكُمْ وَ شاهِدِكُمْ وَ غاَّئِبِكُمْ وَ ظاهِرِكُمْ وَ باطِنِكُمْ.آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ.

 

 

التماس دعا

9 صفر 1441

 

 

 

[1]  - بیانات مقام معظم رهبری (حفظه الله) ۱۳۹۷/۱۲/۲۲

[2] - انوری، فرهنگ سخن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۳۱۲. محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۶ش، ص۴۵

[3] - جابربن عبداللّه انصاری، صحابی و از مُکْثِرینِ حدیث بود  . جدّ وی، عَمرو بن حرام بن کعب بن غَنْم بود و نسبتش به خَزْرَج می رسید. پدرِ جابر پیش از هجرت پیامبر اکرم به یثرب، مسلمان شد و در بیعت عَقَبه دوم با رسول خدا پیمان بست و جزو دوازده نقیبی شد که پیامبر آنان را به نمایندگی قبایلشان بر گزید.

[4] - قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۳۸۳

[5] - ابن طاووس، الملهوف علی قتلی الطفوف، ۱۴۱۴ق، ص۲۲۵

[6]  - عَطِیَّة بن سَعد بن جُناده عَوفی از تابعین وشیعیان حضرت علی(ع) در کوفه. از وی به عنوان مفسر، محدث و فقیه شیعی یاد کرده‌اند و کتابی در تفسیر قرآن دارد. عطیه در زمان خلافت امام علی (ع) به دنیا آمد و در سال  ۱۱۱ قمری در کوفه وفات یافت. وی در قیام مختارو قیام عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بر ضدحجاج بن یوسف شرکت داشت. حجاج  او را به  دلیل خودداری از ناسزا گویی به حضرت علی (ع) تازیانه زد. همراهی عطیه با جابر بن عبدالله انصاری در زیارت روز اربعین اول امام حسین(ع) مشهور است .

[7] - قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۳۸۳

[8] - ابن طاووس، الملهوف علی قتلی الطفوف، ۱۴۱۴ق، ص۲۲۵

[9] - شیخ صدوق، الامالی، ص۳۸۵، ح ۲۴۴۸

[10] - رک: محمدحسن اصطهباتاتی، کتاب نور العین، فصل اول

[11] - رک: محمدحسن اصطهباتاتی، کتاب نور العین، فصل اول

[12] - وسائل الشیعه جلد10، صفحه 373

[13] - طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۱۳

[14] - قمی، مفاتیح الجنان، باب سوم، زیارت اربعین

[15] - سیدمحمد علی قاضی طباطبایی(۱۲۹۳-۱۳۵۸ش) روحانی شیعی و اولین امام جمعه شهر تبریز بعد از انقلاب اسلامی ایران است. وی از مبارزین پیش از انقلاب و از طرفداران امام خمینی بود که رژیم پهلوی چند  بار وی را به شهرهای مختلف تبعید کرد. بعد از انقلاب، امام خمینی وی را به عنوان نماینده خود در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریزمنصوب کرد. وی توسط گروه فرقان ترور شد و اولین شهید محراب در جمهوری اسلامی ایران نام گرفت.

[16] - قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا(ع)، ۱۳۶۸ش، ص۲

[17] - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 98، ص116، ح 41

[18] - مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج10 ، ص239 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 98، ص 46، ح 5

[19] - کامل زیارات ص325 - مستدرك الوسايل مستنبط المسایل ج10، ص252، ح11952

[20] - كامل الزيارات ص 152

 

[21] - ثواب الأعمال و عقاب الاعمال ص 98

[22] - البرهان فی تفسیر القرآن ج3 ، ص232

[23] - بحار الأنوار(ط-بیروت) ج 98 - ص 238

[24] - خصال ج1 ، ص68 - امالی(صدوق) ص 462

[25] - مستدرك الوسائل و مستنبط المسایل ج 10 ، ص 318

[26] -  بحارالانوار، ج 98، ص 78

[27] - کلینی، الکافی، ج۲، ص۶۶۹.

[28] - ابن‌بابویه، کتاب من لایحضُرُهُ الفقیه، ج۱، ص۲۲۷ـ ۲۲۸، (ترجمه و متن)، ترجمه محمدجواد غفاری، صدربلاغی، و علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۷ـ۱۳۶۹ش.

[29]  - مائده/سوره۵، آیه۲۶ 

[30] -  بقره/سوره۲، آیه۵۱

[31] - عمربن محمد سهروردی، کتاب عوارف المعارف، ج۱، ص۲۰۷ـ۲۱۰، بیروت ۱۹۶۶

[32] - صحیفه یوشع‌بن نون، ۷:۱۴

[33] - طبری،جامع، ذیل احقاف، آیه ۱۵

[34] -  ابن‌بابویه، کتاب الخصال، ج۲، ص۵۴۴ تا 546، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ش

[35] -  محمدبن عبدالهی ازرقی، اخبار مکة و ماجاء فیها من الآثار، ج۱، ص۱۰۹، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش

[36] -  احقاف/سوره۴۶، آیه۱۵

[37] - ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن)، ج۶، ص۷۰

[38] - محمدبن عمر واقدی، کتاب‌المغازی، ج۳، ص۱۱۱۷ـ۱۱۱۹، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶

[39] - بیانات رهبر معظم انقلاب در درس خارج فقه درباره‌ی زیارت اربعین

[40] - کامل الزیارات ص134

[41] - فرحه الغری، ابن طاووس عبد الکریم بن احمد: 75

[42] - کامل الزیارات: 183 و 184 و 185

[43] - فضائل الخمسه من الصحاح السته، ج3 ص351

[44] - من لایحضره الفقیه: ج3 ص54

[45] - دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام عن اهل بیت رسول الله علیه و علیهم افضل السلام،تصحیح اصف فیضی، قم، وسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث،1383ق، ج 1، ص22

[46] - الکافی،  ج5، ص11

[47] - وسائل الشیعة، ج14، ص 428‌ـ 442٫

[48] - حرّ عاملی ،همان، ج 10، ص 319 

[49] - شیخ مفید، المزار، ص53‎؛ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص787ـ788؛ ابن‌فتال نیشابوری، روضه ‌الواعظین، ص195

[50] - شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی ، ص 227-234

[51] - الزام الناصب فی اثبات الحجة الغائب، ج 2، ص 282

[52] - در محضر بهجت، ص126

[53] - قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا(ع)، ۱۳۶۸ش، ص۱-۲

[54] - نجم ثاقب در احوال امام غایب (ع)، 25

[55] - روح مجرد، 553

[56] - نجم ثاقب در احوال امام غایب (ع)، 26

[57]  - دو میلیون فرشته

[58] - الکافی، ج 4، ص 589

[59] - رعد/17

[60] - زخرف/35

[61] - نساء/100

[62] -  www.lider.ir